SZYDŁÓW - polskie Carcassonne

22 lipca 2010r (przejazdem w Pieniny i Tatry)

Dla zainteresowanych podaję pozycję GPS Szydłowa:

N  50 ^°35^′25^″

^{E  21 °00′10″}

 

Szydłów do dziś zachował XIV wieczny układ architektoniczny średniowiecznego miasteczka otoczonego murami obronnymi - dlatego nosi nazwę  polskiego Carcassonne, tyle tylko że w bardzo małej skali do francuskiego odpowiednika.

 My francuskie Carcassone zostawiamy i zaczynamy wędrówkę po naszym mniejszym odpowiedniku - Szydłowie.

 

Szydłów jest jedną z najstarszych miejscowości w Polsce, a można tak twierdzić gdyż pierwsza pisemna wzmianka znajduje się w akcie uposażenia kolegiaty sandomierskiej z roku 1191, na rzecz której mieszkańcy Szydłowa wnosili dziesięcinę.

 

W latach 1329-1869 Szydłów miał prawa miejskie które nadał mu król Władysław Łokietek. W XIV wieku król Kazimierz Wielki zbudował zamek i kościół, a miasto otoczył obronnym murem z trzema bramami: Krakowską, Opatowską i Wodną. Do dziś zachowała się jedynie Brama Krakowska, oraz 680m murów obronnych.

 

Poniżej przedstawiam plan centrum Szydłowa z naniesionymi zabytkami, który ułatwi wędrówkę. Planik ściągnięty ze strony internetowej Urzędu Gminy Szydłów, ja powiększyłem tylko oznaczenia i pokazałem szlak naszej wędrówki. (link do strony na końcu opracowania)

Poniżej widok z parkingu usytuowanego przy ul. Kieleckiej - widać wejście w obręb zabudowy Szydłowa otoczonego murami obronnymi. Byłby wspaniały widok gdyby władze gminy i zakład energetyczny spowodowały ułożenie kabli elektrycznych w ziemi , a szkaradne słupy i pajęczyna przewodów napowietrznych  uległa likwidacji. Dziwne, że w ramach promocji tej miejscowości nikt do tej pory tego nie zauważył. 

 

Dzisiaj nie jest dużą sztuką wyretuszować zdjęcie na folderze - ważniejsze jest co widzi w rzeczywistości nasz wzrok. 

Nie wchodzimy tym wejściem, a od parkingu idziemy ok. 200m chodnikiem wzdłuż ul.Kieleckiej w kierunku Kielc podziwiając mury obronne. Poniżej widać ruiny dawnej wikarówki widzianej od zewnątrz murów obronnych (z ul.Kieleckiej)

na wysokości Bramy Krakowskiej przechodzimy na lewą stronę ulicy i wchodzimy na ogrodzony murem plac Kościoła Wszystkich Świętych.

Kościół Wszystkich Świętych został wybudowany na wzgórzu wapiennym poza murami obronnymi. Zbudowany z kamienia w XIV w. w stylu gotyckim. - dach kryty gontem.

W czasie kilku remontów dobudowano zakrystię, przedsionek. W roku 1944 podczas pożaru, na skutek wysokiej temperatury odpadł  tynk i dzięki temu można dziś oglądać wspaniałe polichromie przedstawiające sceny z Nowego Testamentu wykonane przez czeskich mistrzów w 1375r.

We wzgórzu pod kościołem znajduje się Grota Zbója Szydło.

 

Ze wzgórza kościelnego wspaniale widać po drugiej stronie ulicy jedyną zachowaną do dziś Bramę Krakowską. Niestety w XIX w. rozebrano Bramę Opatowską i Wodną, używając kamienia pozyskanego z nich do budowy okolicznych domów.

W XVI w. Bramę Krakowską przebudowano w stylu renesansowym, dobudowywując jej górną część poprzez dodanie attyki zwieńczonej dwoma wieżyczkami. Zostały dodane dwa okna obserwacyjne oraz cztery strzelnice umieszczone we wnękach attyki.

Obecnie (lipiec 2010r) jak widać poniżej trwają prace renowacyjne przy rekonstrukcji murów obronnych od strony południowej wzdłuż ul. Kieleckiej, oraz od strony zachodniej. 

Przez Bramę Krakowską wchodzimy na teren ograniczony murami obronnymi, by po ok. 150 m. dojść do rynku. Tu skręcamy w lewo i dochodzimy do tzw. Bramy Zamkowej. Przez budynek bramy prowadzi przejście na dziedziniec zamkowy. Zeby wejść należy uiścić opłatę w wysokości 5 zł upoważniającą do wejścia na dziedziniec, ruin zamku, budynku Skarbczyka w którym ma siedzibę Muzeum Regionalne, oraz do Synagogi.

Budynek Bramy Zamkowej jest piętrowy z kamienia. W 2003 zamontowano dębowe wrota. Wewnątrz na parterze znajdują się sklepienia kolebkowe z lunetami.

 

Nad wejściem Bramy Zamkowej znajduje się  barokowy kartusz kamienny z polskim orłem, trzema koronami.

 

Poniżej niego istnieje tablica pamiątkowa upamiętniająca odbudowę zamku przez Józefa Załuskiego w roku 1723.

 

Po wybudowaniu zamku przez Kazimierza Wielkiego wjazd do zamku prowadził przez niewielką wieżę bramną w murze obwodowym odzielającym miasto od zamku.  

 

Za panowania Zygmunta III Wazy przebudowano wieżę bramną, nadając jej obecny kształ w formie budynku.

 

Po wejściu na dziedziniec zamkowy widzimy dalsze dwa obiekty zabytowe: ruiny pałacu i budynek "Skarbczyka".

 

Trzeba tu zaznaczyć, że to co widać jest tylko częścią zamku wybudowanego za Kazimierza Wielkiego. Zamek na skutek pożarów, działań wojennych ulegał wielokrotnej ruinie i był kilkakrotnie odbudowywany.  Pierwotny zamek wg najnowszych badań archeologicznych  w obrębie murów miejskich wyglądał następująco:

Dzisiaj możemy oglądać jedynie Bramę Zamkową (E), Pałac Królewski tzw.Salę Rycerską, oraz budynek Skarbczyka.

Po wejściu Bramą Zamkową po lewej stronie widzimy ruiny rezydencji króla. Był to budynek  piętrowy o wymiarach 34,8x12,8.

Dawny dziedziniec przed pałacem jak widać, dzisiaj służy jako boisko przy szkole podstawowej  którą w XX w. wybudowano częściowo na dziedzińcu.

Natomiast patrząc w prawo widzimy budynek Skarbczyka w którym dzisiaj mieści się Muzeum Regionalne. Pierwotnie stały w tym miejscu dwie cylindryczne wieże, które w czasie modernizacji zamku w XV w. rozebrano, a na ich fundamentach wzniesiono prostokątną basztę. Natomiast w XVI w.  po pożarach w 1528 i 1541 (spalił się wtedy dom północny) przekształcono basztę w budynek mieszkalny zwany "Skarbczykiem". Później dobudowano prostokątny budynek z przyporami i podwyższono Skarbczyk o jedną kondygnację.

Po zwiedzeniu muzeum opuszczamy dziedziniec zamkowy, poprzez rynek (nic ciekawego) ładną uliczką 

idziemy obejrzeć następny obiekt zabytkowy z XVI w. - Synagogę.

Synagoga została zbudowana pomiędzy 1534 a 1564 rokiem. Na początku XVII wieku dobudowano do ściany zachodniej drewnianą przybudówkę, mieszczącą na piętrze  tzw. babiniec.

Podczas II wojny światowej  hitlerowcy zdewastowali wnętrze synagogi i następnie umieścili w niej magazyn broni i żywności. Po zakończeniu wojny budynek chwilowo pełnił rolę  kina wiejskiego, następnie w stanie ruiny stał opuszczony przez wiele lat.

W 1967 roku budynek synagogi został przeznaczony na Gminny Dom Kultury. W 1978 roku na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przeprowadzono remont budynku, a  obecnie w synagodze znajduje się muzeum judaistyczne.

Wchodzimy na ogrodzony murem teren kościoła św.Władysława. 

Pierwsza wzmianka źródłowa o kościele i parafii pochodzi z 1326 r. W roku 1355 Kazimierz Wielki na miejscu poprzedniego, drewnianego kościółka ufundował kościół murowany z cegły, kryty dachówką.

Przekazy mówią, że jest to jeden z kościołów ufundowanych przez Kazimierza Wielkiego jako pokutę za zabicie wikariusza Marcina Baryczkę.

 

Krakowski biskup niezadowolony z króla za zajęcie przez niego dóbr biskupich, wysłał Marcina Baryczkę, wikariusza katedry wawelskiej z pisemnym upomnieniem dla króla i groźbą klątwy. Rozgniewało to króla,który kazał Baryczkę wrzucić do Wisły.Sprawa dotarła aż do papiestwa. Jako pokutę wyznaczono Kazimierzowi wiele fundacji na rzecz duchowieństwa. Długosz wymienia 6 kościołów  serii  baryczkowskiej : Szydłów, Wiślica, Sandomierz, Stopnica, Kargów i Zagość.

W 1630 r. świątynia została zniszczona przez pożar wskutek którego prawdopodobnie zawaliły się sklepienia. W ciągu trzech lat budowlę odrestaurowano, jednakże pierwotny wygląd przywrócono jedynie prezbiterium. Wnętrze zostało otynkowane, zniszczone laskowania okienne usunięto i zastąpiono drewnianymi oknami.Dach pokryto drewnianym gontem.

 

Kolejne zniszczenia dotknęły farę w czasie walk w 1944 r., kiedy to spłonęły m.in. wszystkie dachy. W latach 1945-48 kościół odrestaurowano. W trakcie prac zostały odkryte dwa bogate gotyckie portale, pochodzące z połowy XIV wieku: południowy i zachodni. Portal południowy został całkowicie zamurowany podczas budowy kruchty w 1872 r. Portal zachodni częściowo zniszczono podczas budowy przybudówki prawdopodobnie w XVII w. - doszczętnie zrąbano laskowania pionowe. Usunięcie przybudówki pozwoliło na przywrócenie pierwotnego wyglądu zachodniej elewacji kościoła.

Na placu kościelnym zobaczyć można kościelną dzwonnicę przebudowaną z baszty murów obronnych.

Natomiast wychodząc z placu kościelnego furtką od strony południowej widać resztki dawnej wikarówki zburzonej w 1944r.

Alejką wychodzimy na zewnątrz murów poprzez Bramę we wschodniej części murów obronnych. Po wyjściu znajdujemy się naprzeciwko parkingu gdzie zaczynaliśmy naszą wędrówkę.

Poza murami ok. 200m w lewo znajdują się ruiny kościoła i szpitala św.Ducha z XVI w.

I tu kończymy naszą krótką wycieczkę po naszym polskim Carcassonne. Wg mnie miejscowość nie wykorzystuje swoich walorów turystycznych - brak miejsc noclegowych, brak lokali gastronomicznych, brak sklepów z pamiątkami, w obrębie murów budowle nie pasujące do tego miejsca jak szkoła z budynkami pomocniczymi itd.

 

Na plus trzeba zaliczyć rozpoczęty w 2010 r. program inwestycyjny polegający na budowie kanalizacji deszczowej, sanitarnej, przebudowy sieci wodociągowej, rewitalizacji Rynku, przebudowę placu przed synagogą, przebudowę ulic w obrębie murów, przebudowę Rynku, oraz odbudowę murów i Bramy Krakowskiej. Widać spory ruch przy tej inwestycji - a co z tego wyniknie zobaczymy po skończeniu robót.

 

Na koniec jeszcze jedno zdjęcie Szydłowa od strony zachodniej - widać szkaradną bryłę szkoły z budynkami pomocniczymi wybudowanej częściowo na dziedzińcu zamkowym. (Kwiatek do kożucha)

Przy opisywaniu zdjęć korzystałem ze stron internetowych których linki podaję poniżej:

Zamki w Polsce-Szydłów-opracowanie p.Pawła Soczewskiego
Gmina Szydłów-oficjalny serwis internetowy-zabytki

Strona internetowa wikipedii-Synagoga w Szydłowie
Strona internetowa Świętokrzyskie-Jakie cudne