Dzień wcześniej odbyliśmy z wnuczką wycieczkę rowerową szlakiem cerkwi łemkowskich w okolicy Krynicy Zdroju w czasie której odwiedziliśmy cerkwie w Tyliczu, Muszynce, Izbach, Banicy, Czyrna Wyżna i Mochnaczka Niżna. Zataczając pętlę po dosyć pagórkowatym terenie przejechaliśmy 42 km.
Chcąc trochę odpocząć przed następną wycieczką rowerową, postanowiliśmy odwiedzić Muszynę dojeżdżając do niej samochodem. Cel wycieczki - poznać miasteczko ze szczególnym uwzględnieniem ruin zamku i zobaczenia irytujących w swej nazwie "ogrodów sensorycznych".
Muszyna oddalona jest o ok. 10 km od Krynicy Zdroju i ok. 5 km od granicy ze Słowacją. Położona jest w malowniczej dolinie Popradu i dwóch jej potoków: Szczawnika i Muszynki.
Na zdjęciu obok widok potoku Szczawnik od strony Popradu w dolinę Szczawnika, w kierunku Jaworzyny i Kobylniczego Wierchu.
Nazwa Muszyna przypuszczalnie pochodzi od potoków, nad którymi było
położone miasto.
Wilgoć sprawia, że brzegi potoków, jak i rzeczne
kamienie porastają mchami a łacińskie słowo musci – "mchy",
dały nazwę zarówno Muszynie, jak i położonej nad tym samym potokiem
wiosce Muszynce.
Historia powstania Muszyny ściśle jest związana z pobliską granicą oraz przebiegającym kiedyś wzdłuż Popradu szlakiem handlowym zwanym "węgierskim".
Pierwszą wzmiankę o tej osadzie spotykamy w akcie nadania z
1209 roku, w którym król węgierski Andrzej II zezwala na pobieranie cła nad rzeką Poprad koło Muszyny Proboszczowi Adolfowi ze spiskiej kapituły św. Marcina. W 1288 Muszyna zostaje zapisana w testamencie przez Wysza
scholastyka kapituły krakowskiej,
biskupom krakowskim.W XIV w. król Władysław Łokietek
na skutek zatargu z biskupem krakowskim Muskatą przyłącza te ziemie do
królewszczyzny.
Przez następnych 80 lat władają nimi kolejni władcy
Polski.
Największy rozwój Muszyny nastąpił za panowania Kazimierza Wielkiego, kiedy to w roku 1356 otrzymała prawa miejskie. Wtedy też datuje się wybudowanie zamku muszyńskiego.
W 1391 roku król Władysław Jagiełło, chcąc sobie zjednać duchowieństwo daruje tzw.klucz muszyński (dwa miasta i 35 wsi) biskupstwu krakowskiemu.
Od tej chwili ziemie te nazywane były Państwem Muszyńskim którym rządzili w imieniu biskupów starostowie.
Państwo Muszyńskie posiadało własną administrację, wojsko i sądy.
My zaczynamy swoją przygodę z Muszyną od zaparkowania samochodu na bezpłatnym parkingu zlokalizowanym na ul. Zazamcze w przepięknej dolinie potoku Szczawnik. Dla lepszej orientacji poniżej pokazuję planik Muszyny z zaznaczonymi obiektami naszego spaceru.
Naprzeciwko parkingu znajduje się skwer założony w roku 2012 w ramach projektu pn.:"Budowa Miejskiego Parku Zdrojowego "Baszta" w uzdrowisku Muszyna". Park usytuowany jest na wzgórzu Koziejówka na wysokości od 527 do 636m n.p.m. na prawym brzegu Popradu w widłach potoków Muszynki i Szczawnika. Zbocza góry porośnięte są mieszanym lasem jodłowo-bukowym przechodzącym w świerkowy.
Przy skwerze należy wypatrywać tablicy informacyjnej w pobliżu której znajduje się wejście na pasmo góry Koziejówka na której znajdują się ruiny zamku.
Uwaga praktyczna:
Na górę zamkową prowadzą z ulicy Zazamcze dwie aleje. Pierwsza blisko skweru w pierwszej swej części w postaci schodów co widać na zdjęciu.Druga aleja oddalona o ok. 100 metrów w formie pochylni dla niepełnosprawnych. Obie łączą się przy kapliczce Matki Boskiej Królowej Polskiej. Od kapliczki do ruin zamku aleja w formie ścieżki be schodów.
Po chwili dochodzimy do kapliczki Matki Boskiej Królowej Polskiej
- zwanej również Matką Boską Dobrej Rady. Kapliczka zbudowana w 1992 roku z
fundacji mieszkańca Muszyny F.Ż., który w tym miejscu zobaczył podczas
snu Matkę Boską. Od 1993 roku przy kapliczce odprawiana jest w dniu 3 maja msza.
Alejki w parku zdrojowym "Baszta" wyłożone są piaskowcem, wzdłuż alejek wybudowano kilka altanek w których można odpocząć lub skryć się w razie deszczu.
Po kilkunastu minutach dochodzimy do ruin zamkowych znajdujących się na szczycie góry nazywanej Baszta lub Zamczysko (527m n.p.m.) która jest częścią pasma Koziejówki.
W opracowaniach dotyczących Muszyny pojawiają się rozbieżne informacje
na temat czasu powstania zamku na górze Baszta - niektóre opracowania
podają, że zamek ten powstał według tradycji w 1301 roku z fundacji
królewskiej, zaś inne, że na przełomie XV i XVI wieku.
Zamek na górze Baszta strzegł granic między Polską a Węgrami zapewniając bezpieczeństwo dla szlaku handlowego biegnącego wzdłuż Popradu. Przez długi okres czasu był rezydencją starostów tzw. Państwa Muszyńskiego zwanego również kluczem muszyńskim które pozostawało we władaniu biskupów krakowskich aż do rozbiorów Polski.
W XII wieku, za panowania Jana Kazimierza zamek w dalszym ciągu pełnił funkcje obronne a w XVIII wieku w okresie rozbiorów Polski popadł w całkowitą ruinę. Już w połowie XVII wieku przestał pełnić funkcję siedziby starosty, wtedy też przeniesiono się do dworu u podnóża góry.
Na swoich rysunkach, akwarelach ruiny zamku uwieczniali tacy artyści jak Bogusz Stęczyński, Jan Matejko czy Napoleon Orda.
Napoleon Orda - zamek w Muszynie (ok.1860r.) B.Stęczyński - Ostatki zamku w Muszynie
Szczególnie cenna jest akwarela Napoleona Ordy, gdyż ukazuje zamek w postaci czworokątnej budowli z dwoma kondygnacjami szerokich, prostokątnych okien o renesansowym wykroju.
Od strony południowej na ruinach zamku stoi na kamiennym postumencie
figura Najświętszej Marii Panny, ufundowana przez parafian w 1979 roku.
Jest to już druga figura ustawiona w tym miejscu. Pierwsza pochodziła z
1936 roku.
Od czasów ustawienia pierwszej figury w miesiącu maju odbywają się na wzgórzu nabożeństwa majowe dla mieszkańców Muszyny i turystów.
Niedawno odtworzono dolną kondygnację wieży, a nad nią utworzono taras
widokowy, skąd roztacza się wspaniała panorama Muszyny i okolicznych wzgórz.
Na podstawie przeprowadzanych badań archeologicznych przed rokiem
1963 można było odtworzyć plan zamku. Kolejne badania prowadzone były jeszcze
kilkakrotnie w latach 1973-74, 1991 i 1996 - na ich podstawie niedawno odtworzono dolną kondygnację wieży. Są plany dalszej odbudowy wieży do trzeciej kondygnacji, odbudowy murów, mostu nad suchą fosą oraz
wybudowanie kawiarni/winiarni z dużym tarasem widokowym - widok byłby jeszcze lepszy.
... widok w kierunku Krynicy Zdroju - widoczny barokowy kościół obronny św.Józefa.
My schodzimy tą samą stroną co przyszliśmy i idziemy do ogrodu sensorycznego zwanego również ogrodem zmysłów oraz do ogrodu magicznego. Oba leżą po drugiej stronie Popradu. Dla zainteresowanych pokazuję obrazowo na fotografii zrobionej z ruin zamku gdzie się one znajdują. Również na planie prezentowanym wcześniej zaznaczyłem strzałkami trasę dojścia z parkingu.
