ROZTOCZE. Zamość cz. III - spacer po Rynkach i uliczkach Starego Miasta.

część skupiającą duchowieństwo i dwór z takimi budowlami jak: pałac Zamoyskich, Akademia Zamojska, Katedra. Lokalizacja tych budowli na zachód od Rynku Wielkiego.

Jeżeli ktoś ma trochę kondycji to proponuję wejście na Dzwonnicę Katedralną (na planie oznaczona nr 9). Dzwonnica została wybudowana w latach 1760-1775 w miejscu wcześniejszej drewnianej, która spłonęła.

 

Obecna ma wysokość 47 metrów (z krzyżem 52 m) - po pokonaniu 122 stopni, na wysokości 22,5 m znajduje się punkt widokowy z doskonałym widokiem na Zamość.

 

    

 

    

 

W przedsionku dzwonnicy umieszczone tablice upamiętniające - między innymi Męczeństwo Dzieci Zamojszczyzny w latach okupacji hitlerowskiej 1940-1944, podczas którego wywieziono z tych terenów około 110 tysięcy mieszkańców w tym około 30 tysięcy dzieci. Akcja miała za cel przymusowe wysiedlenie i stworzenie nowych osad dla ludności etnicznie niemieckiej z innych krajów Europy.

 

Wchodząc na taras widokowy dzwonnicy katedralnej możemy podziwiać trzy dzwony, w tym dzwon "Jan" ważący ponad 4 tony który jest jednym z największych dzwonów w Polsce.  Pochodzi z 1662 roku i był ufundowany przez Jana Sobiepana Zamoyskiego w miejsce pierwszego zniszczonego przez pożar. Kolejne dzwony to "Tomasz" ufundowany w 1721 r przez Tomasza Zamoyskiego i mniejszy "Wawrzyniec" ufundowany przez ks. Wawrzyńca Sikorskiego w 1715 r.

 

Po dotarciu na taras widokowy dzwonnicy pozostaje nam jedynie podziwiać Zamość w perspektywie 360 stopni. Szczególnie ładnie wygląda z tej wysokości Rynek Wielki z górującą nad nim wieżą zegarową Ratusza i Kamienicami Ormiańskimi.

 

                                   

 

Na zdjęciu dolnym - patrząc w kierunku wschodnim widać od lewej fragment kamienic pierzei wschodniej Rynku Wielkiego, centralnie odnowioną fasadę główną kościoła Franciszkanów, oraz po prawej Gmach Domu Centralnego (na planie oznaczony nr 15).

 

 

Na zdjęciu dolnym - patrząc w kierunku północno-wschodnim doskonale widać ulicę Akademicką a przy niej Wikarówka (na planie oznaczona nr 8), dalej budynek Seminarium (na planie oznaczony nr 10) oraz Gmach Akademii Zamojskiej (na planie oznaczony r 6). Centralnie szczyt dawnego kościoła Reformatów (dziś św. Katarzyny), zaś po prawej wieżę zegarową Ratusza.

 

Właściwie spacer po Starym Mieście powinno zaczynać się od wejścia na taras widokowy dzwonnicy katedralnej, co daje doskonały obraz rozmieszczenia poszczególnych obiektów które chce się odwiedzić.

Po zejściu z dzwonnicy ruszamy więc aby zobaczyć z bliska widziane z góry obiekty. Po lewej stronie duży plac będący kiedyś tzw. Placem Broni - pełniący dawniej bardzo ważną funkcję reprezentacyjną i dyplomatyczną, gdyż znajdował się przed Pałacem Zamoyskich (na planie oznaczonym nr 12). W centralnym miejscu tego placu stoi od 1980 roku konny pomnik Jana Zamoyskiego (na planie oznaczony nr 11).

 

Pałac Zamoyskich był wielokrotnie przebudowywany i dzisiejsza jego architektura jest bardzo niejednolita. Pierwotna rezydencja Jana Zamoyskiego wybudowana w latach 1579-1586 miała swoje własne obwarowania z bramą od frontu, będące najwcześniejszymi murami obronnymi w mieście. Pałac posiadał od frontu monumentalne schody wprowadzające na pierwsze piętro z czteroarkadową loggią , a nad budowlą górowała wieża z attyką.

 

Za kolejnych ordynatów pałac  przybrał dzisiejszy wygląd. W roku 1809 pałac przestał być siedzibą ordynatów, a roku 1821 został sprzedany wraz całym miastem Skarbowi Państwa. Pozostałości świetności pałacu zniszczyła adaptacja na szpital wojskowy w 1831 roku. d roku 1918 w pomieszczeniach pałacu funkcjonował Sąd Okręgowy - dzisiaj również swoją siedzibę mają instytucje sądowe.

 

Naprzeciw pałacu Zamoyskich, po drugiej stronie ulicy Akademickiej dwa duże budynki związane ściśle z Zamościem: gmach Seminarium (na planie oznaczony nr 10) oraz gmach Akademii Zamojskiej (na planie oznaczony nr 6).

Budynek dawnego Seminarium był zbudowany w drugiej połowie XVII wieku z fundacji Katarzyny Zamoyskiej z Ostrogskich, żony drugiego ordynata Tomasza Zamoyskiego. Z jej inicjatywy powstało w 1648 roku działające do 1784 roku Seminarium Duchowne. Po tym roku budynek przejęło wojsko. W tym najstarszy budynku barokowym w Zamościu obecnie ma siedzibę Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji.

Ostatnim obiektem przy ulicy Akademickiej jest gmach Akademii Zamojskiej (na planie oznaczony nr 6). Została założona w 1594 roku przez Jana Zamoyskiego i działała do 1794 kiedy została zlikwidowana przez Austriaków.  Obecny gmach wybudowano w latach 1639 - 1648 roku, a ukończono dopiero w drugiej połowie XVIII wieku.

 

 

Gmach, tak jak w przeszłości i dzisiaj służy szkolnictwu - mieści się w nim Liceum Ogólnokształcące  oraz Centrum Kształcenia Ustawicznego.

 

Po minięciu gmachu Akademii Zamojskiej, w miejscu dawnego bastionu nr V jest obecnie rondo Hetmana Jana Zamoyskiego. Gdy spojrzymy z niego na lewo to na obrzeżu Parku Miejskiego ujrzymy budynek herbaciarni (na planie oznaczony nr 13).

 

Wygląd herbaciarni zachęca do wstąpienia - podobno podają tu najlepszą herbatę i kawę w Zamościu. Ja nie sprawdzałem z uwagi na brak czasu - ale może ktoś skorzysta.

 

 

Bardzo ciekawym obiektem jest mało zauważalny przez turystów, a godnym uwagi pomnik przyjaźni ormiańsko-polskiej tzw. Chaczkar (na planie oznaczony nr 14).

 

Pomnik upamiętniający pobyt Ormian w Zamościu odsłonięto w 2018 roku w miejscu gdzie pierwotnie stał nieistniejący już kościół ormiański tj. przy dzisiejszej ulicy Łukasińskiego, naprzeciwko nadszańca bastionu VII.

 

Chaczkar - "kamień krzyżowy"  - jest u Ormian tradycyjną formą upamiętniającą ważne wydarzenia historyczne a także osoby zmarłe. W starożytności stawiano obeliski, a po wprowadzeniu chrześcijaństwa w IV wieku zaczęto je ozdabiać krzyżami. Od połowy IX wieku zastąpiono je kamiennymi płytami bogato zdobionymi.

 

Chaczkar zamojski jest wykonany w tufie wulkanicznym pochodzący z Armenii i łączy elementy ormiańskie i zamojskie: po lewej stronie ormiański krzyż i nieistniejący ormiański kościół, zaś po prawe  postać św. Tomasza Apostoła.   Misterność tego pomnika zasługuje na zobaczenie

 

Ostatnim odwiedzonym obiektem jest stojący przy ul. Kościuszki  tzw. Dom Centralny (na planie oznaczony nr 15) wybudowany w latach 1910 - 1911 w miejscu osiedla domków miejscowych  tkaczy i ślusarzy które zniszczył pożar w 1909 roku.

 

Władysław Luchta, projektant Domu Centralnego  stworzył budowlę określaną ma początku XX-go wieku mianem najpiękniejszego gmachu w Zamościu.

 

      

 

W roku 1910 właściciel działki Zdzisław Kłossowski (prezes Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego) podjął decyzję o wybudowaniu Domu Centralnego z przeznaczeniem a biura, kasę, pomieszczenia mieszkalne oraz sklepy, restaurację, salę kinową i ekskluzywny hotel zwany "Centralką".

 

W czasie okupacji  mieścił się tu sztab żandarmerii niemieckiej, a od 1917 do 1936 roku funkcjonowała "Księgarnia Polska".

 

Ciekawostką jest fakt, że mieszkał i tworzył w tym domu  polski poeta Bolesław Leśmian zatrudniono jako rejent w sądzie zamojskim.

 

I tak kończymy spacer po renesansowej Starówce Zamościa wybudowanej na tzw."surowym korzeniu" wzorowanym włoskimi teoriami "miasta idealnego", z zachowanymi do dzisiaj trzema rynkami i niemal pierwotnym układem ulic. Na zwiedzenie miasta i odwiedzenia wszystkich dostępnych obiektów wewnątrz potrzeba co najmniej dwa dni. A czy warto to zrobić pozostawiam do indywidualnej oceny.

Część fotorelacji powiązana:

Powrót do strony głównej:  STRONA GŁÓWNA 

 

Powrót do podstrony:  WYCIECZKI RÓŻNE 

Powrót do cz. I:   >Roztocze. Zamość cz. I - spacer wokół fortyfikacji twierdzy. 

 

Powrót do cz. II:   >Roztocze. Zamość cz. II - kościoły, synagoga.