Ponidzie - krótki spacer ulicami Morawicy.
Wycieczka z dnia 20 czerwca 2017r.
Słownik geograficzny
Królestwa Polskiego wydany w 1880-1914r. tak pisze o Morawicy:
„Wieś
i folwark , nad Czarną Nidą, pow. kielecki, gm. Morawica.
Leży w
pięknem położeniu, w dolinie nadrzecznej, w odległości 12
wiorst od Kielc, przy drodze bitej z Kielc do Buska, Chmielnika i
Pińczowa. W obrębie wsi są dwa mosty na Nidzie.
Posiada kaplicę
murowaną, w stylu ostrołukowym, fundacyi Edwarda Oraczewskiego, sąd
gm.okr.II,szkołę począt.ogólną, piękny pałac z cieplarniami i
figarnią, dom zajezdny murowany piętrowy z restauracyą.
Z zakładów
przemysłowych są: gorzelnia parowa o 100 korcach zacieru,
dystylarnia z fabryką wódek słodkich, parowa cegielnia i piece
wapienne”.
Oczywiście dzisiejsza Morawica dalej położona jest w dolinie rzeki Nidy, dalej przebiega przez nią droga z Kielc z tym że jest to droga asfaltowa, a po pałacu i zakładach nie pozostało dosłownie nic.
 Jest jednak zasadnicza zmiana - wtedy była wsią, natomiast od 1 stycznia 2017r. zyskała status miasta, o czym dumnie informuje tablica ustawiona przed budynkiem Centrum Samorządowym.
Budynek jest jednym z najnowocześniejszych centrów samorządowych w kraju. W budyneku swoją siedzibę ma Urząd Miasta i Gminy, Urząd Stanu Cywilnego, Gminna Biblioteka Publiczna oraz
Gminne Centrum Kultury.
Ten trzy poziomowy obiekt zlokalizowany jest w zabytkowym parku dworskim. Historia tego obszaru Morawicy jest bardzo ciekawa.
W trakcie rewitalizacji parku odnowiono także dawną oficynę dworską wybudowaną w 1858 roku.
Pomieszczenia w podziemiach i na parterze odnowionej oficyny
przeznaczone są na kawiarnię. Obok istnieje plac zabaw dla dzieci.
Rewitalizacja
zabytkowego parku w Morawicy kosztowała 2 miliony 600 tysięcy złotych,
z czego blisko 60 procent dofinansowania pozyskano z Regionalnego
Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego.
 Niestety z okazałego kiedyś dworu stojącego na wzniesieniu nie pozostało dosłownie nic. A był to dwór uważany w tamtych czasach za jeden z najokazalszych w okolicy.
Składał się z murowanego, parterowego budynku o wymiarach 37 na 15 m, z dwoma marmurowymi kominkami. Obok znajdowała się oranżeria, oficyny z kuchnią, dom ogrodnika oraz część gospodarcza z dwiema stodołami, stajnią, oborą i chlewem. Całość była otoczona murem. Miejsce usytuowania budynku dawnego dworu oznaczono symboliczną bramą a zarys fundamentów wytyczono innym kolorem podłoża.
W przeciwieństwie do dworu, w dobrym stanie zachował się dworski spichlerz z 1840 roku i trzykondygnacyjny browar wybudowany nad rzeką Czarną Nidą w I połowie XIX wieku.
 W roku 1905 budynek zamieniono na młyn zbożowy dobudowując jedno piętro z cegły - co widać na zdjęciach.
Obecnie przeznaczenie budynku się zmieniło - mieści się w nim hotel oraz dom weselny "Stary Młyn" z dwiema dużymi salami w których odbywają się m.innymi przyjęcia weselne i spotkania towarzyskie.
Na terenie Starego Młyna w murze sąsiadującym ze wzgórzem Kalwarii Świętokrzyskiej znajduje się pamiątkowa tablica o treści:"Pamięci rozstrzelanych w lipcu 1942 r.przez
hitlerowców rodzinom żydowskim oraz pomagającym im Polakom". Została wmurowana z inicjatywy mieszkańców Morawicy i Fundacji Nossenbaumów w dniu 1 grudnia 1995 roku dla upamiętnienia rozstrzelenia ok. 100 najsłabszych więźniów z kolumny prowadzonej do obozu koncentracyjnego.
Obok budynku zabytkowego młyna, po przejściu pieszej kładki nad kanałem odprowadzającym wodę z jazu przy młynie można odpocząć na ławkach przy muszli koncertowej. Za muszlą jest zejście do Nidy z którego zaczynają się spływy kajakowe.
Czarna Nida zwana była kiedyś Morawicą. Powstaje koło miejscowości Marzysz z połączenia rzek Belianki i Lubrzanki. Po minięciu Morawicy łączy się z Białą Nidą i dalej płynie jako rzeka Nida. Spływ rzeką Nidą pokazałem wcześniej, zapraszam do obejrzenia: >Spływ kajakowy Nidą odc.Brzegi-Kotlice Stare (odnośnik powtórzę na końcu tej fotorelacji)
Idąc od drogi głównej nr 73 Kielce - Busko ulicą Spacerową po lewej stronie mijamy budynek Starego Młyna i idziemy wzdłuż wzgórza na którym znajduje się tzw. Kalwaria Świętokrzyska.
Po przejściu ok. 420 metrów wzdłuż podstawy wzgórza znajduje się oznaczone wejście na teren Kalwarii Świętokrzyskiej. Wstęp bezpłatny.
 Na teren Kalwarii można również wejść 60 metrów za pierwszym wejściem tj. głównymi schodami prowadzącymi do kościoła pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
Inicjatorem
budowy Kalwarii Świętokrzyskiej na wzgórzu w Morawicy obrazującego
mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa Pana był proboszcz parafii, ksiądz kanonik Stanisław
Kornecki.
Stacje drogi krzyżowej zostały zaprojektowane przez Władysława Markiewicza z Kielc, Jerzego Machnio z Lublina. Wykonano je z morawickiego wapienia podarowanego przez Kopalnię Wapienia Morawica.
Każda ze stacji drogi krzyżowej ufundowana została przez mieszkańców poszczególnych
miejscowości wchodzących w skład parafii.W stacje wmurowano półpłaskorzeźby obrazujące Mękę Pańską
oraz tablice granitowe z nazwą i tekstem biblijnym, zaś u góry umieszczono drobne kamyki będące fragmentem z fundamentu bazyliki Grobu Chrystusa w Jerozolimie. Jedynie jedna stacja XV - Zmartwychwstanie Pana
Jezusa, zamiast płaskorzeźby ma umieszczoną figurę Chrystusa mierzącą 2,4 m
i ważącą 1,5 tony.
Kalwaria Świętokrzyska została umiejscowiona na wzgórzu z pozostałością zabytkowej kaplicy Oraczewskich i stanowi obecnie kompleks godny odwiedzenia.
Ta neogotycka kaplica Niepokalanego Poczęcia Marii Panny została wzniesiona ok. roku 1840 na wzgórzu 251 m n.p.m. w okolicy dawnego zespołu dworskiego (dzisiejszy teren szpitala i parku).
 Kaplicę ufundował Edward Oraczewski i hrabina Fryderyka Wielopolska a budowę prowadzono wg planów architekta Fryderyka Augusta Stulera. Miała ona jedną nawę na planie prostokąta o wymiarach 10,11 x 13,91 m i była wymurowana z kamienia wapiennego.
Od strony fasady wybudowano cztery wieżyczki, dach był dwuspadowy blaszany. Wewnątrz kaplicy wmurowano w ściany cztery marmurowe epitafia rodziny Oraczewskich i Wielopolskich.
Kaplica pełniła funkcje sakralne do czasu II wojny światowej. Podczas bitwy 15 stycznia 1945 roku podczas ostrzału przez radziecką artylerię (w kaplicy znajdował się niemiecki punkt obserwacyjny) została poważnie uszkodzona. Mieszkańcy chcieli odremontować kaplicę,
ale nie uzyskali na to zgody od uwczesnych władz. Po wojnie tereny wraz z kaplicą przeszły
na Skarb Państwa a niezabezpieczony obiekt zaczął popadać w coraz
większą ruinę. Dopiero w 1986 roku parafia zdołała zakupić teren wraz z
kaplicą i dokonać najpilniejszych zabezpieczeń.
Ze wzgórza, w pobliżu kaplicy otwiera się ładny widok w kierunku zabytkowego Starego Młyna który odwiedziliśmy wcześniej. Zaś z okolic wejścia na teren Kalwarii w stronę zalewu który zaraz odwiedzimy.
Idziemy dalej ulicą Spacerową i po przejściu ok. 250 metrów dochodzimy do mostu nad rzeką Morawka. Jest to krótka rzeka o długości 25 km płynąca przez Góry Świętokrzyskie, uchodząca do Czarnej Nidy w Morawicy.
W 2010 roku ukończono budowę zbiornika retencyjno-rekreacyjnego na Morawce i znajduje się on po lewej stronie mostu na którym teraz jesteśmy. Tuż obok duży bezpłatny parking.
Nie był bym sobą aby nie zrobić kilka zdjęć roślinności rosnących w wodzie i brzegach Morawki. Spotkać tu można moczarkę kanadyjską, strzałkę wodną i mech wodny.
Sam zalew w Morawicy ma powierzchnię 7,2 ha, o średniej głębokości 1,75 m. Jego przeznaczeniem jest ochrona terenów rolnych przed powodzią, a w okresach letnich pełni funkcje rekreacyjne. Jest plaża, molo, park linowy, można uprawiać sporty wodne.
Tu kończymy nasz krótki spacer po Morawicy, kto ma więcej czasu może dłużej pozostać nad zalewem lub pojechać do oddalonych od Morawicy o ok. 5,1 km Chałupek - znajduje się tam Ośrodek Tradycji Garncarstwa.Do Chałupek prowadzi z Morawicy droga nr 766 kier. Pińczów.Na skrzyżowaniu w Chałupkach należy skręcić na lewo (kier.Busko) - dobrze oznakowane tablicami informacyjnymi.
Ta mała wioska licząca obecnie ok. 300 mieszkańców, oddalona od stolicy województwa świętokrzyskiego Kielc o ok. 18 km słynie od wieków z tradycji garncarskich. W Chałupkach początki wytwarzania przedmiotów z gliny sięgają dawnych czasów, a odnalezione przez archeologów w pobliżu wioski fragmenty naczyń są datowane na XVI - XVII wiek. Największy rozkwit jako ośrodka garncarstwa przypada na koniec XIX wieku
 Jak duży był to ośrodek może świadczyć fakt, że przed II wojną światową w Chałupkach działało 69 warsztatów garncarskich. W czasie II wojny światowej wielu garncarzy straciło życie a ilość warsztatów zmalała do 40. W roku 1996 z inicjatywy mieszkańców Chałupek, Urzędu Gminy Morawica, Muzeum Narodowego w Kielcach i Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach przystąpiono do budowy Ośrodka Tradycji Garncarstwa w Chałupkach.
Ośrodek udostępniono dla zwiedzających 4 października 1998 roku.
Uwagi praktyczne:
Ośrodek czynny od wtorku do niedzieli w godzinach od 1000 do 1600.
Wstęp jest płatny (cena z 2017 r.) 4 zł bilet normalny; 2 zł uczniowie i studenci.
Rezerwacji
wycieczek można dokonać telefonicznie (041) 311-87-02; kom. 606-109-980
(u przewodnika ośrodka).
  
W muzeum można obejrzeć wyroby miejscowych
mistrzów garncarskich w postaci naczyń użytkowych, ceramiki figuralnej. Duża ekspozycji pochodzi z wyposażenia warsztatu nieżyjącego już Józefa Głuszka którego syn jest kustoszem obecnego Ośrodka.
 To właśnie Józef Głuszek zapoznał mnie warsztatem, narzędziami i zabytkowym piecem dwukomorowym swojego ojca.
Dowiedziałem się wielu ciekawych rzeczy o których nie miałem zielonego pojęcia m innymi o przebiegu całego procesu wyrobu przedmiotów z gliny tj. od pozyskiwania gliny, jej przechowywania, odpowiedniego jej przygotowania, wyrobie naczyń, sposobu wypalania, zdobienia itp.
W czasie gdy odwiedziłem Ośrodek na placu gościła grupa dzieciaków na organizowanej przez Ośrodek zajęciach pozwalających poznać przebieg tworzenia w glinie.
 Pokaz prowadziła miejscowa współczesna garncarka Elżbieta Klimczak, której wyroby są również eksponowane na stałej wystawie.
Jak widać na zdjęciach pokaz toczenia na kole cieszył się dużym zainteresowaniem, a naczynka zrobione przy udziale dzieciaków mogły zabrać do domu.
Zachęcam do odwiedzenia Ośrodka, gdyż jest to jedyna taka placówka o charakterze muzealnym w Polsce.
|
|
|
Przypuszcza się, że pierwszy dwór rezydencjalny wraz z ogrodem istniał w tym miejscu już w XVI wieku. Renesansowy dwór w Morawicy dotrwał do lat 30-tych XIX wieku.
