Kozienice. Zespół Pałacowo-Parkowy i okolice.   Część I.

Kozienice są położone nad rzeką Zagożdżonką w województwie mazowieckim. Miasto liczy ok. 18 tys. mieszkańców. Pierwsza pisemna  wzmianka o Kozienicach pochodzi z 1206 roku kiedy to właścicielem tych ziem był zakon norbertanek płockich.

 

W roku 1326 król Władysław Łokietek lokował wieś Kozienice na prawie średzkim.

 

W 1426 roku Kozienice zostały włączone do dóbr królewskich a miasto leżące przy trakcie z Wilna do Krakowa stało się ulubionym miejscem odwiedzanym przez króla Władysława Jagiełłę, który jak piszą kroniki odwiedzał go 10 razy.

 

Prawdopodobnie to dla Jagiełły wzniesiono tu drewniany dwór myśliwski, który po przeniesieniu stolicy do Warszawy zaczął podupadać. Kozienice wraz z dawnym dworem królewskim straciły na ważności.

 

Dopiero w I połowie XVII wieku kolejny król August III Sasa, wielki zwolennik łowów kazał wybudować nowy budynek reprezentacyjno-mieszkalny.

 

Jednak najlepsze czasy dla Kozienic i pałacu nastały za króla Stanisława Poniatowskiego dla którego Kozienice stały się królewską miejscowością wypoczynkową. W miejsce drewnianego dworu wybudowano w latach 1776-1778 murowany pałac wg projektu królewskiego projektanta Franciszka Placidiego.

 

W skład założenia projektowanego w duchu późnego baroku, wchodził stanowiący jego dominantę gmach główny, oraz dwie oficyny: lewa kuchenna i prawa gościnna. Czworobok założenia zamykały budynki stajni i wozowni. Pałac otaczał barokowy park dekorowany rzeźbami.

W trakcie insurekcji kościuszkowskiej pałac został doszczętnie zrabowany przez wojska rosyjskie.

 

Później, po upadku Rzeczypospolitej, przechodził zmienne koleje dzieląc losy kraju. Jeszcze w 1812 r. obchodzono tu uroczyście imieniny Napoleona, a już w roku 1835 pod lufami armat wymierzonych w Warszawę z Cytadeli car Mikołaj I nadał dobra kozienickie generałowi lejtnantowi Iwanowi Dehnowi, zasłużonemu budowniczemu tejże cytadeli.

 

Pozostawały one w rękach jego krewnych i spadkobierców do wybuchu I wojny światowej.

 

We wrześniu 1939 r. pałac oraz prawa oficyna będące siedzibą kozienickiego starostwa, gimnazjum i innych instytucji publicznych zostały spalone przez niemieckich żołnierzy.

 

 

              

W latach 1940-1941 z rozkazu Niemców ze spalonego pałacu wymontowano aparaturę wodnokanalizacyjną i inne elementy z metalu. Rozbito mury a część materiałów użyto do rozbudowy szpitala. Po zakończeniu wojny pozostałe resztki materiałów sprzedano mieszkańcom.

 

Poniżej planik centrum Kozienic z zaznaczonymi obiektami pokazanymi w tej fotorelacji.

 

 

Główna brama prowadząca do Zespołu Pałacowo-Parkowego znajduje się przy ulicy Parkowej, od niej prowadzi aleja dojazdowa do kompleksu pałacowego.

 

 

Bezpośrednio po przekroczeniu pałacowej bramy wejściowej w prawo odchodzi alejka na której końcu znajduje się najstarszy zabytek Kozienic a jest nim kolumna Zygmunta I Starego - na planie oznaczona nr 4.

 

Zimą 1466 roku król Kazimierz Jagiellończyk wraz z ze swoim dworem schronił się w Kozienicach przed zarazą jaka wówczas panowała w Krakowie. Dzięki temu w dniu 1 stycznia 1467 roku  właśnie w Kozienicach przyszedł na świat Przyszły król Polski Zygmunt I Stary.

 

 

To wydarzenie przypomina pierwszy świecki pomnik w Polsce - kolumna postawiona w 1518 roku.

 

Po II wojnie światowej w latach 1957 - 1961  w miejscu pałacu wzniesiono budynek administracyjny władz miejskich (na planie oznaczony nr 1) , a w latach dziewięćdziesiątych prawą oficynę - odbiegające od pierwowzoru ale zachowujące dawne założenie architektoniczne.

 

Poza zabytkowymi obiektami w zespole pałacowo-parkowym w Kozienicach jest jeszcze wiele innych rozrzuconych po mieście wartych zobaczenia.

 

Na rogu ul. Parkowej i Kochanowskiego, przed ogrodzeniem pałacowym stoi pomnik ku Czci Poległych w latach 1939 - 1945 w Powiecie Kozienickim - na planie oznaczony nr. 3.

 

     

Następnym obiektem poza kompleksem pałacowo-parkowym jest zabytkowy kościół parafialny Świętego Krzyża stojący w centrum Kozienic przy skrzyżowaniu ulic: Warszawskiej, Lubelskiej, Radomskiej i Kochanowskiego – na planie oznaczony nr 8.

 

Pierwszy kościół drewniany wybudowany z fundacji Władysława Jagiełły w 1394 roku spłonął w 1410 roku podczas napadu księcia Witolda.

 

 

 W roku 1557 został odbudowany i uposażony przez Zygmunta Augusta. Również ten kościół uległ spaleniu w 1657 roku a następnie odbudowany. Kolejnym kościołem był kościół drewniany zbudowany w 1754 roku ufundowany przez małżonkę króla Zygmunta III, królową Polski Marię Józefę i rozebrany w 1869 roku. Tak więc na przestrzeni ok. 500 lat obecny murowany kościół wybudowany w latach 1868-1869 jest piątym kościołem stojącym w tym miejscu.

 

 

 

Od strony zachodniej kościół sąsiaduje z Ogrodem Jordanowskim którym obecnie biegnie dróżka, która w XIX wieku była aleją prowadzącą od wrót kościelnych aż do pałacu.

 

 

We wnętrzu znajduje się pięć ołtarzy i obrazy z XVII – XIX wieku między innymi obraz Świętej Rodziny namalowany przez Wojciecha Gersona w 1888 roku.

Na placu kościelnym od strony ulic Warszawskiej róg Radomskiej znajduje się  pomnik upamiętniający papieża Jana Pawła II – na planie oznaczony nr 9.

 

 

Z placu kościelnego idziemy ulicą Radomską na Plac 15-go Stycznia będący dawnym rynkiem Kozienic. Dzisiaj jest to miejski skwer z zielenią, ławeczkami i małą fontanną z symbolem tego miasta - jeleniem.

 

 

Symbol jelenia znajduje się również na herbie miasta pochodzącym z połowy XVI stulecia, kiedy to Kozienice otrzymały prawa miejskie.

 

Przy ulicy Radomskiej 18 na skraju dawnego historycznego rynku (obecnie Plac 15-go Stycznia) znajduje się budynek z połowy XIX wieku zwany jako „kramy kupieckie” – na planie oznaczony nr 10.

 

Budynek z podcieniami i drewnianą kolumnadą został wybudowany prawdopodobnie po 1815 roku i od początku pełnił funkcję usługowo-handlową. W okresie powojennym budynek był własnością Urzędu Miasta i Gminy Kozienice.

 

 

W roku 1991 został zakupiony przez osobę prywatną a rok później kramy przebudowano zachowując pierwotne założenie architektoniczne i pierwotną funkcję handlową.

 

Z ulicy Radomskiej, przechodząc Placem 15-go Stycznia dochodzimy do ulicy 1-go Maja. Dosłownie naprzeciwko placu, znajduje się zabytkowy dworek w stylu mazowieckim z pierwszej połowy XIX wieku – na planie oznaczony nr 11.

 

Budynek drewniany z charakterystycznym wejściem z kolumnami stoi przy ulicy 1-go Maja 10 i jest własnością prywatną.

 

 

Za budynkiem znajduje się brukowany podwórzec z podziemnymi piwnicami pełniącymi funkcje spiżarni. Budynek jest dostępny dla turystów jedynie do obejrzenia od strony ulicy i placu.

Przechodząc wąskim przejściem pomiędzy budynkami dochodzimy do ulicy Jana Kochanowskiego gdzie pod nr 22 stoi zabytkowa Willa Aleksandra Bezego wybudowana w 1923 roku – na planie oznaczona nr 12. Została wybudowana dla ówczesnego kozienickiego notariusza Okręgu Radomskiego – Aleksandra Bezego i stąd wywodzi się jej nazwa.

 

 

 

Budynek nawiązuje do stylu dworu polskiego – w roku 1935 w budynku funkcjonował klub towarzyski Resursa, natomiast w czasie okupacji niemieckiej był siedzibą Rady Głównej Opiekuńczej. Następnie mieszkali w niej spadkobiercy Bezego, a po wojnie stał się siedzibą powiatowego PZPR, a następnie Przychodni Rejonowej. Od roku 1983 do dzisiaj mieści się w nim Biblioteka Publiczna Gminy Kozienice.

 

 

Dalszy ciąg fotorelacji:  Kozienice. Zespół pałacowo-parkowy i okolice. cz.II. 

 

Powrót do strony głównej:  STRONA GŁÓWNA