Następną odwiedzoną
miejscowością na Półwyspie Peloponez jest miejscowość Epidaurus – polski egzonim: Epidaur.
Jest to bardzo mała miejscowość zamieszkała przez ok. 20
mieszkańców w jednostce regionalnej Argolida – obecnie jest
stanowiskiem archeologicznym.
W tej miejscowości w
okresie od VI wieku p.n.e. do IV wieki n.e. znajdowało się potężne
sanktuarium boga Asklepiosa (rzymski Eskulap), będących jednym z
herosów. Był on w mitologii greckiej bogiem sztuki lekarskiej.
Jak na sanktuarium
przystało w miejscowości istniał Aslepiejon czyli świątynia
poświęcona bogowi Asklepiosa. Obok świątynia istniało źródło
z leczniczą wodą, szpitale i budynki dla chorych czekających na
wejście do świątyni. Świątynia w tej miejscowości została
wybudowana ok. 380 roku p.n.e.
Wokół świątyni
istniało wiele innych budynków użytkowych takich jak hotel
(katagogejon), gimnazjum,łaźnie, biblioteka, stadion, teatr i wiele
innych. Jak widać w starożytności był to wielki kompleks
sanatoryjny. Najlepiej zachowany do czasów dzisiejszych jest teatr –
inne obiekty to głównie wykopaliskowe ruiny.
Poniżej załączam
schemat terenu wykopalisk z zaznaczonymi ważniejszymi obiektami.

1. Teatr
2. Muzeum Archeologiczne
3. Katagogion
4. Łaźnie greckie
5. Odeon
6. Sanktuarium Bogów Egipskich (portyk Kotys)
7. Świątynia Artemidy
8. Budowla E (tzw. stary abaton)
9. Abaton i Świątynia Asklepiosa
10. Tholos
11. Stadion
12. Rzymski budynek
13. Willa rzymska
14. Anakeion (sanktuarium Dioscuri)
15. Epidoteon
16. Łaźnie rzymskie
17. Stoa
18. Świątynia Afrodyty
19. Kompleks kąpielowy
20. Propylon
21. Bazylika św. Jana
22. Starożytna świątynia Afrodyty
23. Stara cysterna
24. Starożytny cmentarz
25. Parking
Uwagi praktyczne:
-
dojazd samochodem z Atem – km
140; dojazd z Argos – 37 km; dojaz z Nafplio – km 27;dojazd z
Tolo – 30 km.
-
Wstęp płatny w 2017r. - bilet
normalny – 12 euro; bilet ulgowy – 6 euro; Bilet upoważnia do
wejścia na teren wykopalisk, muzeum i teatru.
Od parkingu należy
przejść lekko pod górkę alejkami zgodnie z oznaczeniem. W pewnym
miejscu skręcamy w prawo i schodami po pokonaniu schodów ukazuje
się najlepiej zachowana budowla Epidauros – teatr.
Obiekt jest największym
zachowanym teatrem starożytnym w Grecji, z doskonałą akustyką.
Powstał prawdopodobnie ok. 330 roku p.n.e., a zaprojektował go
grecki architekt Poliklet Młodszy.
W roku 1988 Sanktuarium
Asklepiosa w Epidauros, w tym teatr zostało wpisane na listę
Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Wybudowany teatr znajduje
się na zachodnim stoku góry Kinortion (dziś Charoni),
widownia (cavea) posiada 52 rzędy kamiennych siedzeń
ułożonych w dwóch kondygnacjach – 32 rzędy niższe i 20 rzędów
niższych - mieści według różnych źródeł 12 – 14 tysięcy
widzów.
Pierwsze rzędy przeznaczone dla znakomitszych gości miały
oparcia z podokietnikami i były wykonane z czerwonego kamienia.
Będąc na scenie teatru
warto zadać sobie trud i wejść na samą górę skąd doskonale
widać widok na okolicę oraz poczuć wielkość budowli mającej ok.
24 metry wysokości licząc od poziomu sceny. Przy okazji
podchodzenia można zaobserwować piękne fiołki wciskające się
pomiędzy szczeliny białego wapienia z których wykonane są
stopnie i ławki.Będąc na górze, nawet w ostatnim tzędzie można
się przekonać o doskonałej akustyce teatru – słychać nawet
ciche rozmowy prowadzone przez turystów.
Teatr oprócz widowni
posiadał scenę oraz półokrągły plac (orchestra) znajdujący
się pomiędzy sceną a widownią otoczony rowem odprowadzającym
wody deszczowe. Orchestra z jednej strony była zamknięta wysokim na
4 m proscenium (proskenion) na którym odbywała się akcja
przedstawienia. Występujący aktorzy wychodzili na proscenium dwoma
wielkimi bramami (porodoi) które zrekonstruowano podczas
odbudowy teatru. Całość zamykał budynek kamienny (skene)
garderobami i magazynami. Ten budynek, oprócz dolnych fragmentów
nie został do dnia dzisiejszego odtworzony Wielkość i kształt
można jedynie zobaczyć na rekonstrukcjach archeologów.
Dzisiejszy wygląd teatru
przywróciła odbudowa przeprowadzona w latach sześćdziesiątych XX
wieku. Od 1938 roku, dzięki wspaniałej akustyce odbywają się w
nim koncerty i przedstawienia teatralne między innymi w ramach
corocznego Festiwalu Ateny-Epidauros.
Dzięki temu festiwal zyskał
popularność zarówno w Grecji jak i za granicą.

Idąc od teatru w
kierunku terenów wykopaliskowych pierwszym spotkanym obiektem jest
budynek Muzeum Archeologicznego Epidautos – obowiązuje jeden bilet
wspólny na wszystkie obiekty wykupiony w kasie na początku
zwiedzania.
Muzeum zostało zbudowane
przez architekta P. Kavvadiasa w latach 1902 – 1909 w celu
gromadzenia rzeźb, ceramiki i innych elementów które wydobywano
stopniowo podczas trwających przez wiele dziesięcioleci prac archeologicznych.
Kapitel koryncki w Muzeum
Archeologicznym Epidauros. Głowica kolumny była najbardziej
charakterystyczny element wyróżniający styl koryncki, ma kształt
koszyka (kalatosu) uformowanego z dwóch rzędów liści
akantu mocno rozchylonych na zewnątrz.
Powyżej liści znajdują się
cztery pojedyncze woluty podtrzymujące abakus. Według legendy
kapitel koryncki został wynaleziony przez architekta Kallimacha, gdy
zauważył on że kosz ofiarny ustawiony na grobie młodej dziewczyny
porósł akantem.
W trzech salach
zgromadzono elementy architektoniczne ze świątyń, posągi,
rzeźbione wota i tablice, sprzęt medyczny używany w sanatorium.
Do ważniejszych
eksponatów należą: boczny odcinek bramy wejściowej (Propylei),
fragmenty ze świątyni Asklepiosa i świątyni Artemidy, statua
Asklepiosa, bezgłowy posąg kobiety. Poniżej jeszcze kilka zdjęć
z muzeum.
Po wyjściu z muzeum
pozostało nam odwiedzenie pobliskiego terenu po wykopaliskach
prowadzonych przez Cavvadias, Papadimitriou i innych archeologów.
Pierwszym obiektem są
ruiny największego na całym terenie budynku który służył jako
pensjonat mający ok. 160 pokoi dla gości tzw. „Katagogion”.
Nazwa jest nadana współcześnie i nie wiadomo na pewno, jak to się
zwało w starożytności.
Jak widać z budynku wybudowanym na
kwadracie o bokach 76,3 metry pozostały jedynie fundamenty. Budynek
wewnątrz był podzielony na cztery kwadratowe części – każda z
dziedzińcem otoczonym 18 pokojami. Archeolodzy ze znalezionych
fragmentów uważają ze budynek był dwukondygnacyjny.
Drugim obiektem podobnym
wielkością co poprzedni był budynek zwany w starszej literaturze
jako „Gimnazjon” w którym znajdowały się szatnie, sale do
nacierania ciał oliwą, piaskiem, sale ćwiczeń boksu i zapasów,
łazienki – ogólnie można powiedzieć że był to budynek
przeznaczony do ćwiczeń fizycznych.
Nowsze publikacje
oznaczają ten obiekt jako dom uczt rytualnych (hestiatorion),
który w II wieku n.e. za senatora Antoninusa został przebudowany, a
w jednej z części powstał „odeon” służący za miejsce
występów muzycznych i teatralnych.
Nierozłączną częścią
gimnazjonu był pobliski stadion na którym odbywały się biegi,pankration dostępny jedynie dla mężczyzn – takie obecne
zawody MMA w których z zasady wszystko jest dozwolone. Rywalizowano
również w pentathlonie – obecny pięciobój.
Stadion pochodzący z V
wieku p.n.e. miał o długość ok. 181 metrów i był typowym
obiektem greckim o kształcie prostokąta. W pierwszym okresie
widzowie siedzieli na ziemi wąwozu otaczającego stadion i dopiero w
drugiej połowie IV wieku p.n.e. dodano kamienne stopnie w okolicy
bloków startowych.
Kiedyś do
najważniejszych obiektów z pewnością zaliczała się świątynia
Asklepiosa wybudowana wg projektu Teodotosa około 370-380 p.n.e.
Miała wymiary 23,06 x
11,76 m – wewnątrz stała wysoka na 7 m statua Asklepiosa
siedzącego na tronie z jedną ręką wspartą na lasce, a drugą
spoczywającą na głowie węża.
Od potężnej bramy
wejściowej (propyleje) znajdującej się po północnej stronie
sanktuarium pielgrzymi podążali drogą prowadzącą do świątyni
Asklepiosa – po drodze rytualnie oczyszczając się w doryckiej
fontannie.
Świątynia była centrum
życia religijnego sanktuarium – w niej pielgrzymi się modlili i
pozostawiali liczne „anathemata” - w dowód wdzięczności
za uzdrowienie.
W miejscu świątyni
Asklepiosa stoi jej fragment zrekonstruowany na podstawie wykopalisk
z widocznymi oryginalnymi fragmentami. Jak mogła wyglądać
świątynia przedstawia jej rekonstrukcja – z zasobów
Obok Świątyni
Asklepiosa znajdują się pozostałości dwóch następnych ważnych
obiektów architektonicznych kultu Asklepiosa - „tholos”
oraz „abaton” - które
obecnie są w fazie częściowej rekonstrukcji.
Ten okrągły budynek
datowany na rok 370 – 380 p.n.e. z 26 zewnętrznymi kolumnami w
stylu korynckim, oraz 14 kolumnami doryckimi wewnętrznymi jest
bardzo ciekawym obiektem którego przeznaczenie nie jest do końca
wyjaśnione.
A tajemnica kryje się w
jego podziemiach gdzie znajduje się labirynt którego przeznaczenie
różnie jest interpretowane.
Wg niektórych było to pomieszczenie
dla świętych węży, inni twierdzą że leczono w nim niektórych
pacjentów poprzez terapię szokową a jeszcze inni że składano tu
ofiary dla kultu bogów.
Obok tholos istniał
abaton datowany na IV wieku p.n.e. pełniący funkcję pomieszczenia
dla leczniczego snu, w czasie którego chorych odwiedzał bóg dający
porady jak wyzdrowieć. Abaton w Epidauros miał długość ponad 70
metrów i można w nim było przebywać jedynie w czasie ułożenia
się do snu – w innym czasie wejście do niego było zabronione.
Sen poprzedzała kąpiel oczyszczająca w zimnej wodzie morskiej co
dawało „czystość duszy”, chorzy musieli też złożyć ofiarę
bogu – najczęściej koguta.

I tak oto kończymy
zwiedzanie największego centrum pielgrzymkowego starożytnej Grecji,
oczywiście oprócz pokazanych obiektów w tej fotorelacji istnieje w
tym miejscu wiele innych stanowisk archeologicznych – przeważnie
jednak w postaci fundamentów ledwie wystających z ziemi lub jedynie
kamiennych fragmentów złożonych w miejscu ich wykopania.
Powrót do strony
głównej: STRONA GŁÓWNA
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Collectanea_Philologica/Collectanea_Philologica-r2011-t14/Collectanea_Philologica-r2011-t14-s105-118/Collectanea_Philologica-r2011-t14-s105-118.pdf
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Epidaurus
https://pl.wikipedia.org/wiki/Epidauros