Po południowo-wschodniej stronie
Amfiteatru znajduje się zespół kościelno-klasztorny św.
Antoniego (sv.Antuna) – na planie oznaczony nr 2.
Całość zespołu
nie ma wielkiego znaczenia historycznego, gdyż pochodzi z XX wieku.
Wtedy była konieczność stworzenia nowej parafii i wybudowania
kościoła. Kamień węgielny pod budowę kościoła położono w
1929 roku, a jego budowę zakończono w 1931 roku. W rok później
ukończono 45 metrową dzwonnicę będącą do dzisiaj najwyższą
budowlą w mieście. Klasztor franciszkanów przy kościele został
wybudowany w 1934 roku.
Od tamtego czasu kościół i klasztor był
wielokrotnie przebudowywany i unowocześniany. Między innymi w 1961
roku zakupiono nowe organy, w 1981 roku powstała duża mozaika w
absydzie, w 2003 roku kościół wyposażono w nowe ławy i nowe
okna, w 2006 roku wymieniono oświetlenie. W 1995 roku wybudowano
nowy budynek klasztoru a stary budynek został wyremontowany i
zamieniony na centrum religijne. Solidna konstrukcja kamienna
kościoła i dzwonnicy pozwoli mu przetrwać przez następne
stulecia.
Pomiędzy Amfiteatrem
a nabrzeżem znajdują się trzy małe parki: Park Tito, Park Valerijin i park Franje
Josipa I. Idąc ul. Amfiteatarską warto spojrzeć w parku Tito
na pomnik partyzantów i ofiar faszyzmu 1941-1945 (chor. Borcima
narodnooslobodilačke borbe i žrtvama fašizma 1941-1945) - na
planie oznaczony nr 3. Przy pomniku ustawione są również popiersia przywódców Ludowej Wojny Wyzwoleńczej, w tym B. Tito.

Ciekawostką może być
fakt, że w w czasie kiedy te tereny należały do Jugosławii w
całym państwie wzniesiono tego typu pomników upamiętniających
wojnę wyzwoleńczą około 15 tysięcy. Większość z nich
postawiono w miejscach bitew historycznych lub w miejscach ofiar
cywilów i partyzantów. Na terenie dzisiejszej Chorwacji ok. 3000
takich obiektów zostało zniszczone – ten w Puli się zachował.
Sam park został
założony w latach 1940 – 1953 i obecnie można tam odpocząć w
cieniu platanów i sosen oraz kwitnących krzewów, oleandrów i
japońskich czereśni.
Z parku idziemy w
ulicę Carrarina i przechodzimy przez park króla Petar Kresimira IV
(chor.King Petar Krešimir IV park) – na
planie oznaczony nr 4.
W
parku pośród pięknych okazów cedru atlasowego znajduje się
ciekawa fontanna wykonana z naturalnego kamienia z Istrii jako symbol
dostarczania wody pitnej do Puli ze źródła w dolinie Raša.
Wychodząc z parku, przed wejściem w obręb starówki ustawiona jest makieta Starego Miasta na której można prześledzić lokalizację poszczególnych obiektów. Najczęściej w tym miejscu przewodnicy opowiadają historię miasta. Miejsce to jest również częstym punktem zbiórki turystów po czasie wolnym - na planie oznaczone nr 5.
Tuż obok parku z
fontanną, po przeciwnej stronie ulicy Cararina znajdują się
pozostałości dawnych murów miejskich jakimi było w starożytności
otoczone całe miasto.
Do środka prowadziło 10 bram – w tym
miejscu widzimy jedną z nich tzw. bramę bliźniaczą zwaną również
bramą podwójną (chor. Dwojne Vrota) – na planie oznaczona nr 6.
W XIX wieku większość
murów rozebrano, a ich pozostałości można zobaczyć na odcinku od
bramy bliźniaczej a placem Giardini. Brama bliźniacza w
średniowieczu wprowadzała do miasta – dzisiaj prowadzi do
Muzeum Archeologicznego i zamku. Budowla jest datowana na I–II
wiek naszej ery.

Po przejściu Bramy Bliźniaczej znajduje się
jedno z wejść do tzw. Zerostrasse czyli podziemnych tuneli – na
planie oznaczone nr 7.
W Puli już od chwili jej powstania budowano
różnego rodzaju fortyfikacje. Pierwsze fortyfikacje budowali
rzymianie, ale najwięcej z nich powstało w okresie od 1813 do 1918
roku kiedy to monarchia austro-węgierska zbudowała wokół Puli 26
fortów które do dnia dzisiejszego są w świetnym stanie.
Można
się o tym przekonać odwiedzając małą wysp Mali Brijun w okolicy
Puli gdzie do dnia dzisiejszego znajduje się najważniejszy i
największy fort mniejszy który dawniej był najbardziej południowym
punktem obronnym monarchii austro-węgierskiej. Dzisiaj fort jest
wykorzystywany w sezonie letnim jako scena teatralna i muzyczna.

Podziemne tunele w Puli zostały wybudowane tuż
przed rozpoczęciem I wojny światowej, ale także w czasie jej
trwania – służyły jako schrony dla ochrony ludności cywilnej i
sił wojskowych. Było to duże przedsięwzięcie, gdyż ocenia się
że do dnia dzisiejszego istnieje ok. 10 km tuneli, galerii które
mogą pomieścić nawet 50 tysięcy osób. Dla zwiedzających
udostępniono ok. 400 metrów tunelu i galerii pod wzgórzem Kastel i
wenecką fortecą. Od roku 2011 w tych podziemiach znajduje się
wystawa publiczna – jedno wejście jest tuż za Bliżniaczą Bramą,
zaś drugie od strony zachodniej tuż przy ul. Kandlerowa. Są plany
udostępnienia turystom dalszych fragmentów podziemnych tuneli.
Tunele można zwiedzać od kwietnia do września
w godz. 8 do 21, oraz od października do marca w godz. 9 do 17.
Wstęp płatny: dorośli 15 kn, dzieci i studenci – 5 kn.
Tuż obok wschodniego wejścia do podziemnych
tuneli Zerostrase znajduje się gmach Muzeum Archeologicznego Istrii
– na planie oznaczone nr 8.
Początki muzeum sięgają roku 1802 kiedy to
marszałek Marmont rozpoczął tworzenie kolekcji muzealnej z
zebranych kamiennych pomników świątyni Augusta. Z początku było
to Muzeum Miejskie Puli, by w roku 1947 stać się w Istryjskim
Muzeum Archeologicznym.
Kto ma więcej czasu może odwiedzić muzeum w
którym sale wystawowe na pierwszym piętrze mieszczą
eksponaty prehistoryczne, a na drugim - zbiory rzymskie,
późnoromańskie i średniowieczne. Sale wystaw Muzeum
Archeologicznego Istrii są stale uzupełniane nowymi znaleziskami
odkrytymi na istryjskich stanowiskach archeologicznych.
Muzeum znajduje się na wschodnim skraju
prehistorycznej osady na wzgórzu i rzymskiej kolonii Pola. Okazała
rzymska brama podwójna (Porta Gemina) oraz lapidarium i park na
świeżym powietrzu, droga dojazdowa i szerokie schody prowadzą do
głównego wejścia do budynku, za którym znajduje się Mały Teatr
Rzymski.
Muzeum Archeologiczne czynne od maja do września
pon. - sobota od 9 do 20 oraz w niedzielę od 10 do 15.
Wstęp do muzeum płatny: dorośli 12 kn; ulgowy 6 kn.

Na północno-wschodnich
zboczach centralnego wzgórza miasta, pomiędzy Zamkiem a Muzeum
Archeologicznym znajdują się pozostałości Małego Teatru
Rzymskiego (chor. Malo rimsko kazalište ) –
oznaczonego na planie nr 9.
Pula w starożytności
miała trzy teatry: dwa znajdowały się poza murami obronnymi miasta
tj. Amfiteatr-Arenę który odwiedziliśmy wcześniej oraz Wielki Teatr
Rzymski dzisiaj nie istniejący na wzgórzu Monte Zaro (nikłe
pozostałości archeologiczne można dojrzeć w dzisiejszym parku
Monte Zaro).
Trzecim teatrem był
tzw. Mały Teatr Rzymski który właśnie zwiedzamy. Jego powstanie
datuje się na I wiek n.e. - mógł pomieścić 5000 widzów. Z
Małego Teatru Rzymskiego pozostały jedynie fundamenty budowli
scenicznej, część półkolistego teatru - to co teraz widać
zostało zrekonstruowane.
Z Małego Teatru Rzymskiego wracamy na ulicę
Carranina i wzdłuż pozostałości rzymskich murów obronnych
idziemy w kierunku południowym dochodząc do Bramy Herkulesa (chor.
Herkulova vrata ) - na planie oznaczona nr 10.
Brama Herkulesa jest datowana na I wiek p.n.e. i
jest najstarszym rzymskim zachowanym zabytkiem Puli.
Usytuowana jest pomiędzy dwoma okrągłymi ,
prawdopodobnie średniowiecznymi basztami.
W centralnym miejscu łuku
bramy znajduje się dosyć nieczytelna rzeźba uznawana za wizerunek
Herkulesa. W czasach Cesarstwa Rzymskiego Herkules był uważany za
patrona Puli. Brama wykonana jest z kamiennych bloków, ma szerokość
3,6 m oraz wysokość ponad 4m – jest dosyć niepozorna z uwagi na
wtopienie w mur obronny.
Mijamy
Bramę Herkulesa za którą ulica Carranina przechodzi w miejski
plac Giardini - na planie oznaczony nr 11. Nazwa wywodzi się od
znajdujących się na tym terenie w XIX wieku ogrodów znajdujących
się bezpośrednio na wschód od murów miejskich. Na początku XX
wieku zasadzono w tym miejscu ponad 100 drzew z których do dzisiaj
dotrwało ok. 80 – są w dalszym ciągu najcenniejszym skupiskiem
zieleni w środku miasta.
Plac Giardini
przechodzi w plac Portarata – nazwa wywodzi się od nazwy Złotej
Bramy (Porta Rata) która kiedyś stanowiła wejście do starożytnej
Puli otoczonej murami obronnymi. Oba place są dzisiaj miejscem
spotkań i zgromadzeń z okazji różnych uroczystości - odbywają
się na nich pokazy filmów, koncertów i innych wydarzeń
społeczności Puli.
Ciekawostką może być fakt, że 125 lat temu
w okresie austro-węgierskim przez oba place przebiegała linia
tramwajowa łącząca północ i południe miasta. Prace przy
budowie linii tramwajowej rozpoczęto w 1902 roku, a pierwszy tramwaj
ruszył 24 marca 1904 roku.
W ciągu pierwszych
120 dni skorzystało z niego ponad 120 tys. osób co przełożyło
się na przejechanie ponad 126 tys. kilometrów i przychód w
wysokości 50 tys. koron. Po I wojnie światowej Pula straciła
znaczenie gospodarcze i tramwaj przestał działać w 1931 roku.
W południowej części
placu Portarata przy wlocie ulicy Sergiijevaca stoi Łuk Sergiusza –
oznaczony na planie nr 12.
Jest to łuk triumfalny z czasów
panowania rzymian a został wzniesiony dla upamiętnienia zmarłych
członków rzymskiego rodu Sergiuszy – pochodzi z lat 20 – 10
p.n.e. i został wzniesiony w miejscu dawnej Złotej Bramy.
Jak widać na
zdjęciach łuk jest bogato zdobiony kolumnami korynckimi i akcentami
roślinno-zwierzęcymi.
Od strony
zachodnio-północnej monumentu Sergiusza znajduje się kawiarnia
„Caffe Bar Uliks” oraz hostel „James Joyce” - uważne oko
zauważy na tarasie kawiarni ciekawy pomnik z brązu w postaci
siedzącej postaci – na planie oznaczona nr 13.
Jest to postać James
Joyce irlandzkiego poety który mieszkał w Puli jedynie jeden rok
ucząc języka angielskiego.
Ciekawostką może być fakt, że nie
przyczynił się niczym wybitnym dla Puli a wręcz przeciwnie uważał
miasto za nudne z mieszkańcami noszącymi czerwone czapeczki i
wielkie spodnie – co wyraził w liście do ciotki. Tak więc
wystawienie pomnika należy raczej traktować jako jedną więcej
atrakcję turystyczną do zrobienia sobie fotki.
Jeżeli chcemy zaznać
ciekawej egzotyki i poczuć dzisiejszy klimat Puli to będąc przy
Łuku Triumfalnym Sergiusza musimy koniecznie przejść w kierunku
południowo-wschodnim ulicą Flanaticką – po ok. 100 metrach
dojdziemy do największego targu w Puli - na planie oznaczony nr 14.
Tak jak każdy targ
dostarczy nam dużo wrażeń – można spotkać ciekawych
sprzedawców i duży wybór owoców, warzyw, i innych towarów.
Znajdziemy także dużą halę z rybami i innymi owocami morza.
Po
odwiedzaniu targu wracamy do Łuku Sergiusza. Przechodzimy pod
Łukiem Sergiusza i idziemy jedną z głównych ulic zarówno za
czasów rzymskich jak i dzisiaj tj. ulicą Sergijevaca – na planie
oznaczona nr 15.
W czasach największego rozkwitu Puli tj. za czasów
austro-węgierskich ulica nosiła nazwę Via Sergia – a
nieoficjalnie Corso. W XX wieku, po włączeniu Puli do Jugosławii
oczywiście z przyczyn ideologicznych przemianowano ją na 1-go maja
(promajska). Dzisiejsza oficjalna nazwa to ul. Sergijevaca –
chociaż często miejscowi zwą ją „Prvomajska”.
Jak się zwie tak się
zwie, ale warto przejść się tą uliczką gdyż prowadzi do ważnych
zabytkowych obiektów takich jak forum, katedra, ratusz czy dawne
świątynie. Są tu liczne kawiarnie i restauracje i sklepy z
pamiątkami, toteż w miesiącach letnich spotkać można duże
rzesze turystów.
Idąc ulicą Sergijevaca dochodzimy do
skrzyżowania na którym w prawo odchodzi ulica Villeov natomiast w
lewo ulica Naksimijanova. Skręcając w prawo, po ok. 60 metrach
znajduje się odnowiona budowla w której obecnie mieści się
Muzeum i Galeria Sztuki „ Święte Serca” - na planie oznaczona
nr 16.
Centrum muzeum i galerii znajduje się w
późnobarokowym kościele Najświętszych Serc, który został
zbudowany wraz z klasztorem w 1908 roku – po II wojnie światowej
kościół został zamknięty i przekazany Muzeum Archeologicznemu
Istrii. Po renowacji w 1994 roku powstało imponujące centrum
muzealne i galeria. Odbywają się tu również seanse filmowe,
koncerty i wykłady.
Ma on 34,6 m długości, 14,7 m szerokości i
15,3 m wysokości. Zgodnie z planem powinna być zbudowana dzwonnica
o wysokości 26 metrów, pierwotnie na tyłach kościoła, a
następnie, zgodnie ze zmienionym planem przed nią, która nigdy nie
została zrealizowana.
Otwarte w miesiącach maj – czerwiec od 9 do
21, lipiec - sierpień od 9 do 23. Wstęp płatny – 100 kn.
Idąc od
strony Łuku Sergiusza ulicą Sergijevaca można trafić na bardzo
unikatowy zabytek jakim jest rzymska mozaika znaleziona w 1959r.
podczas usuwania skutków bombardowania pod jednym z domów - na planie oznaczona nr 17.
Z ulicy
Sergijevaca skręcamy w lewo w ulicę Maksimijanova i po ok. 40
metrach skręcamy w prawo w ulicę Bissa. Po przejściu ok. 50
metrów skręcamy w prawo – przed nami brama i metalowa furtka. Tuż
za furtką po prawej stronie okratowany widok na mozaikę. Wstęp
wolny, z tym że furtka jest otwarta w godzinach od 9 do 18. Dosyć
trudno do tego miejsca trafić chociaż na budynku jest zarastająca pnączem tabliczka wskazująca kierunek do mozaiki.
Po obejrzeniu mozaiki
wychodząc za furtkę idziemy na wprost w kierunku parku i wolnego
placu na którym w VI wieku stała najstarsza na Istrii
benedyktyńska Bazylika pod wezwaniem św. Marii Formosa. Zostały po
niej jedynie ślady murów, gdyż zniszczył ją pożar, a XVI wieku
została całkowicie zniszczona i obrabowana przez Wenecjan.
Zrabowane kolumny są ustawione w Bazylice św. Marka w Wenecji. W
miejscu gdzie stała bazylika jest tablica pokazująca jej wygląd.
Na skraju placu, na
rogu ulic Maksimijanova i Flaciusova stoi jedna z dwóch ocalałych
kaplic należących kiedyś do Bazyliki tj. św. Marii Formosa (kapela sv. Marije Formose) – na planie oznaczona nr 18. Z kaplicy zachowały
się mozaiki rzymskie, które obecnie są przechowywane w pobliskim
Muzeum Archeologicznym.
Od kaplicy św.Marii Formosa już tylko
kilkadziesiąt metrów do najważniejszego placu średniowiecznej i
dzisiejszej Puli tj. Forum – oznaczony na planie nr 18. Znajduje
się on u podnóża wzgórza, w zachodniej części miasta, w
bezpośrednim sąsiedztwie morza.
Forum zbudowano w I wieku p.n.e. i był to rynek
pełniący funkcje religijne, administracyjne, ustawodawcze i
handlowe, Można powiedzieć, że dzisiejszy plac spełnia podobne
role – jest ratusz, świątynie, odbywają się tu ważne
wydarzenia publiczne i handlowe. Jest chętnie odwiedzane przez
turystów – oprócz średniowiecznych zabytków znajdują się tu
liczne kawiarnie, restauracje.
Wchodząc na Forum, po
jego północnej stronie widać dobrze zachowaną rzymską świątynię
Augusta wybudowaną w I wieku n.e., obecnie kościół św. Augusta –
na planie oznaczony nr 20 oraz budynek ratusza - na planie oznaczony nr 21.
Świątynię zdobi
portyk z sześcioma korynckimi kolumnami wysokości 8 metrów.
Świątynia w czasie swojego istnienia pełniła różne
funkcje – wraz z zakończeniem pogańskiej starożytności,
pierwotna pogańska funkcja przestała istnieć, a świątynia była
wykorzystywana jako kościół, spichlerz, a na początku XIX wieku
była muzeum kamiennych zabytków.
Pod koniec II wojny
światowej świątynia została trafiona bombą i zniszczona –
odbudowano ją w latach 1945 – 1947 i pełni dzisiaj jako oddział
Muzeum Archeologicznego rolę ekspozycyjną starożytnych rzeźb z
brązu i kamienia, sarkofagów, płyt nagrobnych.
W starożytności na
Forum w Puli istniały trzy świątynie bóstw rzymskich –
zachowała się jedynie świątynia Augusta.
Wejście do świątyni płatne:
bilet normalny – 10 kn; ulgowy 5 kn.
Czynne w miesiącach letnich
(od Wielkanocy do września): poniedziałek – piątek od 9 do 21,
sobota – niedziela od 10 do 15.
Bilet łączony
Amfiteatr, Muzeum Archeologiczne, świątynia Augusta: normalny 50
kn; ulgowy 25 kn.
Obok świątyni Augusta stoi budynek
XVIII wiecznego Pałacu Komunalnego (dzisiejszy ratusz) – na
planie oznaczony nr 21.
Ratusz łączy w sobie
różne style architektoniczne od antycznego, przez romański, po
barokowy. Na fasadzie widać datę 1926 – najprawdopodobniej
wzniesiono pałac na ruinach dawnej rzymskiej świątyni Diany. Z tej
świątyni zachowała się jedynie tylna ściana dzisiejszego
ratusza.
Będąc na Forum można łatwo dojść na umocnienia fortecy. Wracamy na ulicę
Sergijevaca i skręcamy w pierwszą uliczkę Św.Franciszka z Asyżu - podchodzimy lekko pod górkę. Po drodze mijamy
zespól kościelno-klasztorny franciszkanów - Franje z początku
XVI wieku. Na planie oznaczony nr 22. Na uwagę zasługuje dziedziniec klasztorny na którym
obejrzeć można lapidarium.
Przy zespole skręcamy na prawo w ulicę Castropola i stromymi schodkami wspinamy się na mury fortecy - oznaczonej na planie nr 23.
W przeszłości w tym miejscu istniała osada Ilirów, w czasach rzymskich był tu Kapitol zaś w okresie wczesnego chrześcijaństwa jego miejsce zajął kościół. W następnych latach wybudowana została twierdza, którą w XVII wieku rozbudowali Wenecjanie.
Twierdza obwarowana jest czterema potężnymi bastionami i
mostem zwodzonym. Wejście na mury obronne lub wieżę widokową gwarantuje wspaniałe widoki na miasto i okolice. Od strony wschodniej doskonale widać pozostałości tzw. Teatru Małego usytuowanego obok Muzeum Archeologicznego.
Wewnątrz twierdzy znajduje się Muzeum Historyczne Istrii (Povijesni muzej
Istre) w którym są eksponowane dokumenty i przedmioty związane z tym terenem i historią miasta. Warto odwiedzić to miejsce chociażby dla zobaczenia Puli z góry.
W pobliżu nabrzeża stoczniowego stoi Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - na planie oznaczona nr 24. W tym miejscu stała pierwotnie świątynia Jowisza w miejscu której w V-VI wieku wybudowano wczesnochrześcijańską bazylikę. Obecny wygląd świątyni pochodzi z przełomu XV-XVI wieku.

Stojąc
przed fasadą główną Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii
Panny po lewej stronie okazała wolno stojąca barokowa dzwonnica
wybudowana w 1707 roku. Materiał pozyskano z rzymskiego amfiteatru
Pula Arena.
Na skwerach po obu stronach katedry ustawione dwa ciekawe pomniki. Od
strony nabrzeża popiersie Juraj Dobrila biskupa katolickiego
opowiadającego się za większymi prawami narodowymi dla Chorwatów
pod obcymi rządami, opowiadał się za wprowadzeniem języków
słowiańskich do szkół i życia publicznego.
Natomiast
na skwerze od strony ulicy Kandlerova stoi malutki pomnik tzw.
Vergarola upamiętniający dużą tragedię jaka wydarzyła się 18
sierpnia 1946 roku podczas trwania zawodów pływackich Scarioni Cup
w pobliskiej zatoce. W czasie trwania zawodów nastąpił wybuch
zgromadzonej przez aliantów 9 ton min i torped co spowodowało
śmierć 116 widzów oraz ponad 200 osób zostało rannych.
W północno-wschodnim rogu starego miasta znajduje się Plac świętego Teodora będący częścią historycznego centrum Puli, a jego nazwa pochodzi od kompleksu klasztoru benedyktynów istniejącego w tym miejscu za administracji bizantyjskiej. Na tym placu istnieje stanowisko archeologiczne - na planie oznaczone nr 25.
Podczas prac archeologicznych prowadzonych w latach 2005-2009 odkryto w tym miejscu wiele zabudowań m.innymi budynków,łaźnię publiczną i świątyń z różnych okresów począwszy od I wieku p.ne do XI wieku. Z wykopalisk wynika, że w tym miejscu istniała świątynia Herkulesa, a w XV wieku w miejscu w miejscu wcześniejszego kościoła wybudowano większy św.Teodora. Ten z kolei został zburzony podczas budowy koszar austro-węgierkich w 1873 roku.
W tym miejscu zakończyliśmy spacer po historycznym centrum Puli - pomimo, że obszar nie jest duży w porównaniu z całym miastem zgromadzone na nim obiekty zabytkowe mogą zadowolić każdego turystę. Na obejście pokazanych obiektów potrzeba ok. 2 godzin, oczywiście o wiele więcej gdy się chce obejrzeć ich wnętrza.
www.ami-pula.hrhttps://pl.wikipedia.org/wiki/Amfiteatr_w_Puli
https://hr.wikipedia.org/wiki/Samostan_i_crkva_sv._Antuna_u_Puli
https://www.pulacroatia.net/pula-croatia/zerostrasse-and-pula-underground-tunnels/
http://www.pulainfo.hr/where/archaeological-museum-istria
https://hr.wikipedia.org/wiki/Malo_rimsko_kazali%C5%A1te_u_Puli
https://hr.wikipedia.org/wiki/Herkulova_vrata
http://www.pulainfo.hr/hr/where/herkulova-vrata
https://hr.wikipedia.org/wiki/Portarata
https://hr.wikipedia.org/wiki/Giardini
http://www.ami-pula.hr/en/collections-on-other-locations/sacred-hearts/
https://www.istria-culture.com/en/the-mosaic-of-the-punishment-of-dirke-i147
http://www.pulainfo.hr/where/floor-mosaic-punishment-dirce
http://www.pulainfo.hr/where/forum
https://hr.wikipedia.org/wiki/Samostan_i_crkva_sv._Franje_u_Puli
https://crolove.pl/pula-na-polwyspie-istria-amfiteatr-i-inne-ciekawe-miejsca/
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Cathedral_of_the_Assumption_of_the_Blessed_Virgin_Mary_in_Pula