Po zwiedzeniu Starówki Trogiru jedziemy do oddalonego o 25 km Splitu. Docieramy tu w godzinach po południowych  i wita nas przepiękna panorama miasta na tle pasma Gór Dynarskich (chor. Dinersko gorje). Wzdłuż nabrzeża główna promenada obsadzona palmami oraz dobrze widoczna ponad 60 m dzwonnica Katedry św.Dujama.

Split jest miastem i portem w Chorwacji leżącym nad Morzem Adriatyckim na niewielkim półwyspie. Jest to drugie co do wielkości miasto Chorwacji pod względem wielkości ludności - liczy ponad 210 tysięcy mieszkańców. Pełni rolę stolicy Dalmacji, jest ważnym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i komunikacyjnym. 

Split dzięki swojemu położeniu oraz atrakcyjnego wybrzeża stwarzającego możliwości aktywnego wypoczynku jest bardza często odwiedzany przez turystów, szczególnie z Włoch.

Jak widać na górnych mapkach ze Splitu wypływają promy do wszystkich ważniejszych wysp chorwackich, do Dubrownika, Starego Gradu, Rjeki a także płynących w poprzek Adriatyku do włoskich portów. Dojechać można również pociągiem i autobusem z Zagrzebia.

W pobliżu znajduje się węzeł komunikacji drogowej tj. autostrada A1 Zagrzeb - Split, oraz trasa europejska E65 w ciągu Magistrali Adriatyckiej. Blisko Splitu znajdują się znane Polakom miejscowości Baśka Woda i Makarska.

Największą atrakcją turystyczną Splitu są pozostałości wielkiego pałacu rzymskiego cesarza Dioklecjana - obok zdjęcie znajdującej się w podziemiach pałacu rzeźby cesarza.

Uliczki którymi będziemy spacerować kiedyś były korytarzami pałacowymi a place które zobaczymy są najczęściej  dawnymi komnatami pałacowymi. 

Ruiny dawnego pałacu cesarza Dioklecjana z upływem lat wtopiły się w pobudowane nowsze budynki i stały się nierozerwalną częścią starego miasta. 

Jest to nieliczny na świecie przypadek, że dzisiejsze miasto mieści się w dawnym cesarskim pałacu.

Pierwotnie w miejscu dzisiejszego Splitu w VI wieku p.n.e. istniała osada grecka o nazwie Aspalathos którą w I wieku n.e.  podbili Rzymianie tworząc prowincję Ilircum, której stolicą była Salona. Najsłynniejszym  człowiekiem z tego okresu był cesarz Dioklecjan urodzony w Salonie w 243 roku n.e. Dioklecjan objął władze przy poparciu wojska w 284 roku i to dzięki niemu wybudowano pałac który dzisiaj jest wpisany na listę UNESCO.

Pałac Dioklecjana był ogromny, w formie prostokąta zwróconego krótszym bokiem ku morzu. W głąb lądu to 215 m długości zaś wzdłuż brzegu morskiego to 181 m szerokości. My dochodzimy do pałacu od strony morza główną promenadą  "Obala hrvatskog narodnog preporoda" potocznie nazywaną Rivą  - na załączonym w dalszej części relacji planie oznaczona nr 1.

Prostokątny pałac był podzielony na dwie części - w północnej znajdowały się magazyny  oraz pomieszczenia dla wojska i służby, a w południowej cesarskie apartamenty.

Całość przecinały dwie ulice prowadzące do czterech bram. Od południa znajdowała się Brama Brązowa a od północy Brama Złota - obie bramy łączyła dzisiejsza ulica Dioklecijanowa.

Dzisiejsza górna część pałacu na skutek działalności pokoleń praktycznie nie jest zachowana. Natomiast piwnice pałacowe były całkowicie zasypane ziemią i kamieniami dzięki temu zachowały się tak jak je wybudowano 17 wieków temu.  

W 1956 roku zaczęto odgruzowywanie, a w roku 1976 udostępniono je dla zwiedzających - jest to o tyle istotne, że daje to nam wyobrażenia jak wyglądały komnaty cesarskie które były wierną kopią piwnic tyle że piętro wyżej. 

Zwiedzając w pierwszej kolejności piwnice mamy więc możliwość wyobrazić sobie jak wyglądał chociażby apartament cesarza Dioklecjana. A mieścił się w największym pomieszczeniu pałacu podobnym do do największej odgruzowanej piwnicy. 

Dzisiaj w piwnicach możemy oglądać plansze poglądowe dotyczące pałacu, drobne ekspozycje oryginalnej kamieniarki, przedmiotów użytkowych i wielowiekowych drewnianych belek wydobytych przy odgruzowaniu podziemi. W podziemnych przejściach prowadzących do bram urządzone są sklepiki z pamiątkami.

W tym miejscu wypada przypomnieć, że cesarz Dioklecjan doszedł do wniosku, że imperium rzymskie jest zbyt wielkie by rządziła nim jedna osoba. 

Podzielił więc państwo na dwie części:  Zachodnią rządził Maksymian mianowany na cezara  a następnie na augusta, zaś wschodnią kierował sam Dioklecjan. Po kilku latach Dioklecjan powołał dwóch zastępców dla siebie i Maksymiana i w ten sposób powstała tzw. tetrarchia czyli system rządów polegający na panowaniu czterech osób.

Będąc przed Złotą Bramą nie sposób nie zauważyć ogromnej postaci (na planie oznaczonej nr 3) stojącej nad schodami prowadzącymi do pobliskiego parku o nazwie Strossmayerov perivoj (na planie oznaczony nr 6).  Jest to pomnik Grzegorza z Ninu (Kip Grgura Ninskog) który żył w X wieku w Ninie, w której to miejscowości założono pierwsze chorwackie biskupstwo. W 900-929 roku biskupem był Grzegorz, słynący z walki o zachowanie najstarszego pisma słowiańskiego używanego w czasie liturgii tzw.glagolicy. 

Uważny obserwator zauważy wypolerowany wielki palec u lewej nogi. Nic dziwnego, gdyż wielu turystów go dotyka w nadziei że przyniesie im szczęście i pozwoli powrócić do Splitu.

Tuż za pomnikiem widać samotną dzwonnicę, pozostałość po kościele św.Eufemii z XI wieku (na planie oznaczone nr 4) oraz kaplicę św. Arnira z 1445 roku wzniesioną przez samego Juraja Dalmatinca, który również wykonał ołtarz i sarkofag wewnątrz - na planie  zaznaczona nr 5. 

Wracamy wzdłuż północnych murów obronnych i skręcamy w prawo w ulicę Hrvojeva prowadzącą wzdłuż wschodnich murów obronnych. Wzdłuż tej uliczki ciągle jest gwarno gdyż jest to  miejsce miejskiego bazaru.

W połowie uliczki Hrvojeva znajduje się Srebrna Brama (na planie oznaczona nr 7),  wprowadzająca w obręb murów pałacu Djoklecjana, niemal na plac katedralny.

W VI wieku bramę zamurowano i przekształcono w jedną ze ścian wybudowanego wówczas kościoła, który istniał w tym miejscu aż do II wojny światowej.

W latach 50 zeszłego wieku Srebrną Bramę odrestaurowano i przywrócono jej pierwotną funkcję tj. wprowadza do dawnego pałacu Dioklecjana, na obecną ulicę Poljana kraljice Jelene. 

Po wejściu w obręb murów skręcamy na prawo w ulicę Nepotova, a następnie po przejściu ok. 40 metrów w odchodzącą na lewo uliczkę Papaliceva. 

Po ok. 30 metrach, po prawej stronie budowla Pałacu Papalić (Velika Papaliceva palaca) - na planie oznaczony nr 8.

Obecnie w pałacu mieści się Muzeum Miejskie (Muzej grada Splita). Pałac Papalić w stylu gotyckim zaprojektował Juraj Dalmatinac. 

Na jego dziedziniec wchodzimy wejściem ozdobionym pięknym gotyckim portalem z herbem rodziny Papalić.

Z dziedzińca na piętro prowadzą gotyckie schody, a od strony zachodniej znajduje się również gotycka loggia z dwoma łukami.

W Muzeum Miejskim działającym w tym miejscu od 1950 roku prezentowane są zbiory związane z bogatą historią miasta Split i pałacu Dioklecjana

. 

Obejrzeć można przedmioty ceramiczne mające ponad 3 tysiące lat, antyczne freski ozdabiające kiedyś komnaty cesarskie, monety z podobizną cesarza, fragmenty kamieniarki ocalałe z pałacu Dioklecjana.  Muzeum Miejskie znajduje się przy ulicy Papalećeva 1 i jest czynne codziennie w godz. od 9 do 16 (w zimie), oraz od 9 do 21 (w lecie). Przez Plac Grgura Ninskog powracamy w okolice srebrnej Bramy. W jedną stronę widok na Srebrną Bramę, w drugą na plac katedralny i katedrę św. Dujama.

Od Srebrnej Bramy aż do placu przed katedrą, w uliczce   Poljana kraljice Jelene rozlokowały się liczne kawiarenki i restauracje. Można chwilę odpocząć przy kawie w cieniu parasoli.

Na dolnym zdjęciu najlepiej widać jak w stare mury pałacu Dioklecjana wbudowywana jest nowa zabudowa. W tym przypadku po prawej stronie dolepiono nowoczesny budynek hotelu. Stare z nowym.

Dochodzimy do najstarszej i najbardziej oryginalnej części pałacu Dioklecjana z takimi zabytkami jak Perystyl, Katedra św. Dujama, Westybul, Świątynia Jupitera, Muzeum Etnograficzne.

Na górnym zdjęciu, na wprost tzw. Westybul (Vestibule) - na mapce oznaczony nr 9.  Pod nim widać wejście do piwnic, gdzie pokazywanym wcześniej korytarzem piwnicznym ze sklepikami można dojść do Południowej Bramy Brązowej przy deptaku Riva - oznaczonej na planie nr 24.

Przez Westybul wchodziło się do mieszkalnej części pałacu. Okrągła wewnętrzna część tej budowli była kiedyś przykryta kopułą ozdobioną mozaikami. Dziś nad pomieszczeniem  można oglądać jedynie niebo.

 

 W ścianach pozostały jedynie nisze - prawdopodobnie stały w nich posągi cesarzy. Dzięki doskonałej akustyce odbywają się tu koncerty dla turystów wykonywanych przez chorwackie zespoły śpiewające bez instrumentów i podkładów muzycznych.      

Opuszczamy Westybul i ze schodów do niego prowadzących widzimy w Perystyl (Peristil) - oznaczony na planie nr 10. Na uwagę zasługuje jego fragment w postaci rzędu sześciu granitowych kolumn połączonych arkadami.

Jest to największy zachowany fragment całego pałacu Dioklecjana. W tym miejscu cesarz przyjmował swoich poddanych, którzy oddawali mu cześć. Dzisiaj odbywają się tu koncerty i przedstawienia teatralne. Naprzeciwko stoją potężne pałace, między innymi pałac z XIII wieku zbudowany przez rodzinę Grisogono - oznaczony na planie nr 11. Pierwsza wzmianka o tej rodzinie pochodzi z 1006 roku.

Wchodząc w niezabudowane arkadowe przejście obok pałacu Grisogono, po kilkudziesięciu  metrach dochodzi się do Świątyni Jupitera (Jupiterov hram) - na planie oznaczona nr 12.

Została zbudowana pod koniec III wieku ku czci Jupitera, uważanego za ojca cesarza Dioklecjana. Świątynię przekształcono w katedralne baptysterium gdzie przyjmowano nowych członków do chrześcijańskiej wspólnoty. Świątynia posiada ładny półokrągły kasetonowy strop.

We wnętrzu, w dwóch kamiennych sarkofagach przechowywane są szczątki spiskich arcybiskupów, a na ścianie znajduje się rzeźba z brązu przedstawiająca św. Jana Chrzciciela.

Wracamy na plac katedralny i wchodzimy do katedry św. Dujama (katedrala sv. Dujma) - na planie oznaczona nr 13. Stoi ona w miejscu dawnego mauzoleum cesarza Dioklecjana.

Katedra jest poświęcona św. Dujamowi, który był jednym z pierwszych chrześcijańskich męczenników który zginął za czasów Dioklecjana w dniu 7 maja 304 roku.

Katedra ma kształt niskiej ośmiokątnej rotundy z wysoką, smukłą dzwonnicą. Pierwotnie było to mauzoleum Dioklecjana, otoczone 24 kolumnami które podtrzymywały dach.

Przebudowa mauzoleum w katedrę miała miejsce pod koniec VIII wieku. Katedra była wielokrotnie przebudowywana i jest uznawana za najstarszą katedrą na świecie z uwagi na wiek budynku z IV wieku w którym się mieści. Całość bryły katedry jest najlepiej widoczna od strony morza, kiedy to wspaniale prezentuje się wysoka na 61 metrów dzwonnica budowana przez trzysta lat (XIII-XVI w.). 

Na przełomie wieków XIX-XX dzwonnicy groziło zawalenia, dlatego też w 1908 roku dzwonnicę rozebrano i wybudowano od nowa. Na dzwonnicę można wejść w ramach wykupionego biletu wstępu do katedry.

Wielowiekowym zabytkiem są orzechowe drzwi z 1214 roku przedstawiające 28 scen z życia Chrystusa autorstwa miejscowego mistrza Andrije Buvina.

          

Wrażenie robi osiem potężnych granitowych kolumn zakończonych korynckimi kapitelami. Nad tymi pierwszymi znajdują się mniejsze również zakończone kapitelami.  

We wnętrzu katedry gotycki ołtarz główny wykonany w XVII wieku, a nad nim kasetonowy strop z malowidłami o tematyce eucharystycznej autorstwa Matej Ponćuna. Po lewej stronie od wejścia potężna kamienna ambona wykonana z czerwonego i zielonego porfiru (magmowych skał wulkanicznych). Prawdopodobnie porfir pochodzi ze zniszczonego grobowca Dioklecjana zniszczonego podczas przebudowy mauzoleum na katedrę pod koniec VIII wieku.

Po obu stronach ołtarza głównego w niszach znajdują się dwa boczne kamienne ołtarze. Po lewej stronie ołtarz św. Anastazego, drugiego patrona Splitu wyrzeźbiony w 1448 roku przez Juraja Dalmatinaca. Po prawej stronie ołtarz  z sarkofagiem św. Dujama wyrzeźbiony w 1427 roku przez Bonina z Mediolanu.

Opuszczamy katedrę i ruszamy na dalsze zwiedzanie. P o wyjściu z katedry idziemy na prawo - po drodze w perystylu znajduje się główny punkt informacji turystycznej w którym można uzyskać informacje odnośnie noclegów, imprez kulturalnych, wycieczek itp. - na planie oznaczony nr 14.

Skręcamy na zachód w uliczkę Kreśimirowa, która kiedyś dzieliła pałac na część północną i południową. Dochodzimy do mało widocznej, wtopionej w nowszą zabudowę Żelaznej Bramy (Porta Ferrea) - na planie oznaczona nr 15. 

Przechodząc przez Żelazną Bramę znajdziemy się poza dawnymi murami obronnymi pałacu Dioklecjana tj. w średniowiecznym centrum gospodarczym Splitu na głównym placu miejskim zwanym Narodni trg, popularnie zwany Pjacą - na planie oznaczony nr 16.

Plac powstał na początku XIII wieku, wtedy wybudowano również część otaczających go kamienic - od początku swojego istnienia plac pełnił wyłącznie funkcję świeckiej przestrzeni publicznej. Jak widać na zdjęciach, dzisiaj również się to sprawdza - pełno kawiarni, restauracji.

Patrząc z placu w kierunku wschodnim, a więc w kierunku Żelaznej Bramy widać wieżę z ciekawym zegarem słonecznym. A ciekawym dlatego, że na tarczy ma pełne 24 godziny - co przy zegarach słonecznych jest rzadkością. 

Tuż przy wieży z zegarem słonecznym, po drugiej stronie ulicy znajduje się późnoromański pałac  Ciprani z XIV wieku  (Palaća Ciprian de Ciprianis) - na planie oznaczony nr 17. W narożniku pałacu wbudowana figura św. Antoniego Pustelnika z 1394 roku.

Jednak najciekawszym obiektem na placu jest późnogotycki Ratusz (Vijećnica) - na planie oznaczony nr 18. Wybudowany w 1443 roku, posiada na parterze loggię. Zniszczone w 1820 roku piętro odbudowano w stylu neogotyckim. 

Zachodnią stronę placu Narodni trg zamyka tzw. Nakićevom dom wybudowany w stylu wiedeńskiej secesji  - na planie oznaczony nr 19. Przed tym domem skręcamy w lewo w uliczkę Subićeva,  by dojść do następnego placu Trg braće Radić.

Plac Braci Radić (Trg braće Radić) -  na planie oznaczony nr 20. To na tym placu do roku 1960 odbywały się duże targi owoców i warzyw, dlatego też niektórzy nazywają go Radic Brothes Square - rynek owocowy braci Radić.

Plac Braci Radić jest jednym z ładniejszych placów Splitu. Dawniej tętnił  kolorytem wiejskich jarmarków - tu mieszkańcy okolicznych wiosek sprzedawali owoce i warzywa. Dzisiaj również ma swój koloryt w postaci kawiarni, restauracji, barów i ekskluzywnych sklepów.

Przy tym placu stoi wspaniały barokowy pałac  rodziny Milesi (Pałaca Milesi) - na planie oznaczony nr 21. Na parterze posiada charakterystyczne półokrągłe witryny sklepowe.

Obecnie w pałacu Milesi mieści się splicki oddział Chorwackiej Akademii Nauki i Sztuki. Przed budynkiem stoi pomnik Marka Marulicia, poety pochodzącego ze Splitu - na mapce oznaczony nr 22, a naprzeciwko niego niemal w całości zachowana  jedna z wież murów obronnych - na planie oznaczona nr 23.

Obok wieży wychodzimy  na główny deptak nadmorski zwany Riva - tu w cieniu palm można odpocząć i podziwiać widoki na morze, port. W okolicy Brązowej Bramy duże zainteresowanie wzbudza makieta pałacu Dioklecjana.

Na tym kończymy zwiedzanie Pałacu Dioklecjana i jego najbliższych okolic - na koniec jeszcze kilka zdjęć ze spaceru uliczkami które pokazują klimat tego fragmentu Splitu.

My wsiadamy na prom i płyniemy w 3,5 godzinny rejs na wyspę Korculę do hotelu w miejscowości Vela Luka - ale to pokażę w następnej fotorelacji.