Mostar położony jest w południowo-zachodniej części Bośni i Hercegowiny przy drodze nr 17 z Sarajewa do Dubrownika - w odległości ok. 130 km od Sarajewa tj. jadąc z Sarajewa jesteśmy za dwie godziny w Mostarze. Podróżując drogą nr 17, po przejechaniu ok. 80 km od Sarajewa warto chociaż na chwilę zatrzymać się na parkingu w małej 3,5 tysięcznej miejscowości - Jablanica.
W okolicach tego miasteczka w 1943 roku rozegrała się wielka bitwa zwana "Bitwą nad Naretwą" (serb.-chorw. "Bitka na Naretvi) która trwała od stycznia 1943 do kwietnia 1943 roku. Znana jest pod kryptonimem Operation Weiss albo jako czwarta ofensywa antypartyzancka. Bitwa rozegrała się pomiędzy wojskami niemiecko-włosko-chorwackimi a partyzantami Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławi pod wodzą Josipa Broz Tito.
W bitwie brało udział ok. 150 tysięcy żołnierzy koalicji Osi oraz po przeciwnej stronie ok. 20 tysięcy partyzantów Tito. Zginęło ok. 8 tysięcy partyzantów a ok. 2 tysiące dostało się do niewoli.
Pomimo tak dużych strat partyzanci nie dali się otoczyć, zdołali ochronić swoje dowództwo i byli zdolni do kontynuowania działań.
W 1969 roku na temat bitwy powstał film "Bitwa nad Neretwą" który był nominowany do nagrody filmowej Oskara. Obecnie w miejscowości Jablanica znajduje się Muzeum bitwy nad Neretwą którego symbolem jest wysadzony przez partyzantów most - wybudowany dla potrzeb wspomnianego filmu.
Z Jablanicy do Mostaru droga nr 17 przebiega wzdłuż malowniczego przełomu rzeki Neretwy, która jest największą i najdłuższą rzeką po wschodniej stronie basenu Adriatyku. Jej długość to 225 km, w tym aż 203 km na terenie Bośni i Hercegowiny.
Pomiędzy miejscowościami Konjic i Jablanica rzeka tworzy największy przełom pomiędzy wzgórzami, ale w pozostałych miejscach również jest bardzo malownicza przeciskając się między wzgórzami. Pomiędzy Lablonicą a Mostarem wybudowano na niej kilka zapór z hydroelektrowniami.
Dojeżdżamy do Mostaru który jest naszym głównym celem dzisiejszej wycieczki. Miasto leży na obu brzegach malowniczej rzeki Neretwy na wysokości ok. 60 m n.p.m, na równinie Morstarsko polje.
Tradycyjnie dla lepszej orientacji w położeniu pokazywanych obiektów turystycznych załączam planik Mostaru z zaznaczonymi ważniejszymi obiektami.
Mostar jest nieformalną stolicą Hercegowiny, liczącą powyżej 100 tysięcy mieszkańców co daje mu piąte miejsce co wielkości w Hercegowinie. Nazwa miasta pochodzi od słowa "mostari"- strażnicy mostu. Nie bez powodu. W Mostarze główną atrakcją jest Stary Most na Neretwie (na mapce oznaczony nr 1) spinający urwiste brzegi który już od dawna ściągał tłumy odwiedzających z całego świata.
Oto krótka historia Mostaru w/g Wikipedii:
"W średniowieczu brzegi rzeki Neretwy były tu połączone stałym drewnianym mostem. Po raz pierwszy nazwa Mostar pojawia się w tureckim spisie z lat 1468 - 1469. W XV wieku Turcy założyli tu twierdzę, a w 1566 dotychczasowy drewniany most został zastąpiony kamiennym, który znany jest jako Stary Most. Po jego obu stronach rozwinęło się miasto którego było tureckim centrum administracyjnym, handlowym i rzemieślniczym w Hercegowinie. W 1875 roku wybuchło tu powstanie antytureckie.
Po jego upadku miasto przeszło pod panowanie Austro-Węgier (do 1918 r.). W tym czasie rozwijała się kultura serbska i serbski ruch narodowy. W Mostarze mieszkało wielu uczonych i literatów. By to również okres wzrostu ekonomicznego i urbanizacji.
Po zakończeniu I wojny światowej Mostar wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców - późniejszej Jugosławii. W czasach socjalistycznych powstało wiele nowych budynków, Stare Miasto zachowało jednak średniowieczy charakter.
Jeszcze w latach 80-tych XX wieku bezkonfliktowo żyli tu obok siebie Chorwaci, bośniaccy muzułmanie, Serbowie i inne narodowości. W 1991 roku Mostar liczył 126 tys. mieszkańców, był dużym ośrodkiem przemysłowym, gospodarczym i turystycznym.
Od marca 1992 roku Mostar znajdował się w granicach niepodległej Bośni i Hercegowiny. Jednak w maju 1992 roku rozpętały się bratobójcze walki. W mieście toczyły się
najpierw walki Bośniaków i Chorwatów przeciwko Serbom. W jej trakcie
zniszczony został zabytkowy sobór trójcy Świętej z 1873. Następnie, od maja 1993 roku, Chorwatów z Bośniakami.
Przez 10 miesięcy Chorwaci oblegali
wschodnią część miasta zamieszkaną przez bośniackich muzułmanów. Została
ona niemal doszczętnie zniszczona. Zburzono większość zabytków
architektury, w tym wszystkie meczety z XVII -XVIII wieku. Zawieszenie broni pomiędzy Chorwatami i Bośniakami podpisano 25 lutego 1994 roku. Od tego czasu miasto, pod nadzorem międzynarodowym, pozostaje
podzielone na dwie niechętne sobie części - bośniacką (muzułmańską) i
chorwacką. Jeszcze pięć lat po wojnie miasto nie było bezpieczne. Wciąż
dochodziło do utarczek między mieszkańcami obu jego części.
Obecnie
sytuacja się ustabilizowała. Mostar odzyskuje znaczenie głównego ośrodka politycznego, gospodarczego i kulturowego Hercegowiny.
Jego odbudowa i rozbudowa rozpoczęła się zaraz po wojnie. Systematycznie odradza się przemysł i rzemiosło. Powstały zakłady tytoniowe, spożywcze, metalowe, tekstylne.
Mostar jest ośrodkiem handlowym dla pobliskiego regionu rolniczego. Okolica słynie z produkcji doskonałych win. Działa tu port lotniczy, uniwersyt i Muzeum Hercegowiny.
Mostar znów zaczynają odwiedzać turyści, otwiera się restauracje i sklepy z pamiątkami. Powoli odbudowuje się zabytki. W 1997 roku otwarto meczet Kariadjozbeka z 1564 roku, w 2000 roku meczet Tabacica (ok.XVI wiek) położony w sercu Mostaru nieopodal Starego Mostu.
Odbudowano także mury miejskie z połowy XVI wieku. Nazwa miasta pochodzi od słowa 'mostari' - 'strażnicy mostu'. 9 listopada 1993 roku pod ostrzałem chorwackich czołgów zawalił się Stary Most. Od zakończenia wojny w 1995 roku miasto jest odbudowywane, głównie przy pomocy finansowej UNESCO i Unii Europejskiej. Zniszczenia i ślady wojny są jednak wciąż wyraźnie widoczne.
23 lipca 2004 roku uroczyście otwarto pieczołowicie odtworzony Stary Most. W lipcu 2005 roku Stary Most i jego najbliższe otoczenie zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Po zakończeniu I wojny światowej Mostar wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców - późniejszej Jugosławii. W czasach socjalistycznych powstało wiele nowych budynków, Stare Miasto zachowało jednak średniowieczy charakter.
Do dzisiaj na lewym brzegu w większości zamieszkują muzułmanie, zaś na prawym brzegu chrześcijanie. Tak jak kiedyś tak i dzisiaj Stary Most jest symbolem pokojowego współistnienia ludności chrześcijańskiej i muzułmańskiej.
Jednak nawet dzisiaj każde wyznanie próbuje wskazywać na swoją wyższość budując po swojej stronie wyższe, okazałe budowle czy też symbole. Przykładem może być wysoki chrześcijański krzyż (33 metry) na górującym nad Mostarem wzgórzu Hum, oraz wysoka wieża kościoła św.Piotra i Pawła.
Patrząc na górne zdjęcia trzeba stwierdzić, że Neretwa jest rzeką o niesamowitym turkusowym kolorze z którym kontrastują białe kamienie, ciemne wysokie brzegi i soczysta zieleń. Do tej turkusowej wody ze Starego Mostu zgodnie z długoletnią tradycją skaczą skoczkowie Klubu Skoczków z Mostaru.
W zwykły dzień skoki wykonywane są pod turystów - gdy na moście i na dole przy wodzie koledzy skoczka zbierają datki do kapelusza, skoczek przygotowuje się do skoku. Gdy uzbierana zostanie odpowiednia kwota (ok. 10 - 15 euro) skoczek wykonuje skok z wysokości przekraczającej 20 metrów. W przypadku gdy turyści są skąpi - skoczek rezygnuje z wykonania skoku.
Pod koniec lipca następuje prawdziwe skakanie - wtedy to odbywa się konkurs skoków gromadzący najlepszych zawodników. Skoki są wykonywane w różnych stylach: na nogi, na główkę lub na jaskółkę.
Pokazałem dużo zdjęć Starego Mostu, ale przecież jest to legendarna perełka Mostaru wybudowana z 456 bloków białego kamienia, która runęła do rzeki w czasie chorwackiego ostrzału w dniu 9 listopada 1993 roku.
Pieczołowicie odbudowany most został uroczyście otwarty 23 lipca 2004 roku, a rok później wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Ostatnie zdjęcia Starego Mostu pokazują go w całości. Po obu stronach mostu widać wieże, są to Tara (oznaczona na mapce nr 2) i Halebija (oznaczona na mapce nr 3) w których urzędowali strażnicy nazywani mostari - stąd wywodzi się nazwa miasta.
Pierwotnym przeznaczeniem baszty "Tara" było magazynowanie i przechowywanie broni, amunicji i prochu, dlatego mury budowli mają ponad trzy metry grubości. Tara przestała pełnić swą funkcję podczas austro-węgierskiej okupacji. Obecnie mieści się w niej małe muzeum Starego Mostu. Natomiast w drugiej baszcie "Halebija" znalazł pomieszczenia klub skoczków do Neretwy - "Klub skakaća u vodu" o nazwie "Mostari".
W pobliżu Starego Mostu uliczki pełne sklepików z pamiątkami, kawiarenki i restauracje. Jednak najwięcej ich w tzw. dzielnicy rzemieślników przy ulicy Kujundżiluk -na mapce oznaczona nr 4.
W tym miejscu mała uwaga praktyczna - większość uliczek w okolicy Starego Mostu posiada nawierzchnię brukową po której panie w szpilkach raczej mają trudność z chodzeniem, więc wniosek nasuwa się sam - trzeba mieć wygodne obuwie. Na Starym Moście białe płyty kamienne są bardzo śliskie a na dodatek prowadzą lekko pod górkę co utrudnia podchodzenie i schodzenie z mostu.
Będąc w Mostarze nie sposób odwiedzić chociażby jeden z meczetów islamskich które na stałe weszły w pejzaż miasta - przeważnie na lewym brzegu zamieszkałym w większości przez muzułmanów.
Najczęściej odwiedzanym przez turystów jest meczet Koski Mehmed Pasha stojący blisko Starego Mostu przy ulicy Mala Tapa - na mapce oznaczony nr 5. Wstęp do meczetu płatny: bilet normalny 6 euro, bilet ulgowy 3 euro. W ramach biletu zwiedza się meczet i można wejść na minaret.
Meczet Koski Mehmed Pasha stoi w odległości ok. 150 metrów na północ od Starego Mostu, przy samym brzegu rzeki Neretwy. Został ukończony w 1618 roku i jest drugim co do wielkości meczetem w Mostarze.
Posiada jedną kopułę i minaret. Na placu przed meczetem budynek metresy (szkoły), fontanna (szadrwan) i mały cmentarz z kilkoma nagrobkami.
Podczas wojny, w czasie oblężenia muzułmańskiej części miasta przez wojska chorwackie, meczet Koski został zniszczony. Obecnie odbudowany stanowi placówkę muzealną i przyciąga rzesze turystów z całego świata. Z minaretu rozciąga się szeroki widok na Mostar.
Jest to jedyny meczet w Mostarze w którym zachowały się oryginalne malowidła, freski i dekoracje ścienne.
W Mostarze jest również odbudowany ze zniszczeń wojennych największy w tym mieście meczet - Karaqöz Bey Mosque (Karadoz-begova dżamija) przy ulicy Bracće Fejica róg ulicy Karadozbegova - na planie oznaczony nr 10.
Ten największy meczet w Mostarze został zbudowany z kamienia w 1554 lub 1557 roku przez Mahometa Mehmed Bey Karagoz.
Plany meczetu zostały wykonane przez słynnego tureckiego architekta Mimar Sinana. Dzięki dużej kopule i wysokiemu minaretowi jest największym meczetem w rejonie.
Wysokość kopuły sięga 16,5 metra, średnica kopuły wynosi 10,7 metra, zaś wysokość minaretu to aż 34,8 metra.
Meczet w czasie trwania wojny światowe, oraz w czasie wojny w Bośni w 1990 roku został poważnie zniszczony. W latach 2002 - 2004 odbudowany i oddany do użytku w lipcu 2004 roku.
Obok meczetu Karadoz-begova dżamija znajduje się jeden z wielu cmentarzy muzułmańskich.
Na większości nagrobków widnieje data 1993 rok - rok bratobójczej wojny pomiędzy chrześcijanami i muzułmanami.
Ponieważ meczet jest największy również minaret jest największy - 34,8 metra, więc nie pozostało nic innego jak na niego wejść. Ciemno i kręte schodki, a na dodatek ciasno - grubsza osoba się nie zmieści. Trud wspinaczki wynagradzają widoki na Mostar i okolice.
... widok w kierunku południowym - od lewej fragment Starego Mostu, meczet Koski, wieża Tara z Muzeum Mostu, meczet Nesuh-Aga Vućjaković.
... widać na nieusunięte skutki wojny sprzed dwudziestu trzech lat.
Mimo że Mostar został odbudowany, idąc ulicami miasta w wielu miejscach widać pozostałości ruin z wojny lat 1992 - 1993. Z różnych powodów pozostawione, dają świadectwo bezsensownej bratobójczej wojny.
Przy ulicy Bajatowa mieści się Muzeum Hercegowiny, gdzie można obejrzeć film o historii Starego Mostu, jego zniszczeniu oraz historii Mostaru - na mapie oznaczone jako nr 7.
Zięć przebrany za Bośniaka - będzie zdjęcie rozwodowe.
Tuż obok na rogu ulicy Bajatowa i Maršala Tita jeszcze jeden meczet oraz następny cmentarz muzułmański. Tak jak na innych większość nagrobków z datą śmierci 1992 - 1993 r. - na mapce oznaczone nr 6.
Niedaleko Starego Mostu, idąc uliczką handlową pełną straganów skręcamy w prawo w uliczkę Rade Bitange i dochodzimy do budynku dawnej łaźni tureckiej z końca XVI wieku - na mapie oznaczona nr 8.
Obecnie mieści się tu Hamam Muzeum a wewnątrz można obejrzeć film o wojnie toczonej na tych terenach w latach 1992 - 1994 pomiędzy Bośniakami, Chorwatami i Serbami. Wstęp bezpłatny.
Budynek dawnej tureckiej łaźni wybudowanej w klasycznym stylu osmańskim przykrywa kopuła z okienkami a wnętrze składa się z centralnego pomieszczenia i korytarzy tzw. tepidarium, oraz pomieszczeń kąpielowych tzw. calidarium. Łaźnia służyła wyłącznie do użytku publicznego.
Na koniec mała ciekawostka. Będąc w okolicy Starego Mostu warto przejść około 180 - 200 metrów do tzw. Krzywego Mostu - na mapce oznaczony nr 9. Jak tam trafić - bardzo prosto. Ulicą Oneśćukova idziemy od Starego Mostu około 70 metrów. Skręcamy w lewo w uliczkę Jusovina, mijamy mostek na potoku Radoboija. Zaraz za kładką po lewej stronie restauracja i meczet. Na wysokości meczetu po prawej stronie Krzywy Most.
Przed mostem ustawiona tablica informacyjna z jego historią. Z niej dowiadujemy się, że został zbudowany w 1558 roku wg projektu tureckiego architekta Cejvana Kethoda. Jak widać Krzywy Most jest o wiele mniejszy od Starego Mostu i został wybudowany osiem lat wcześniej jako prototyp "Starego Mostu".
Celem budowy było wypróbowanie metody łączenia kamiennych bloków metalowymi prętami i płynnym ołowiem. To pozwoliło zebrać doświadczenie przed budową dużego mostu nad Neretwą. W roku 2001 most został zniszczony przez powódź lecz szybko odbudowany.
Warto tu przyjść, gdyż w okolicy Krzywego Mostu są wspaniałe widoki na okolicę, oraz kilka uroczych zakątków w postaci starych domów, kawiarenek i wartko płynącego potoku - oto kilka z nich.
Po jego upadku miasto przeszło pod panowanie Austro-Węgier (do 1918 r.). W tym czasie rozwijała się kultura serbska i serbski ruch narodowy. W Mostarze mieszkało wielu uczonych i literatów. By to również okres wzrostu ekonomicznego i urbanizacji.
Do dzisiaj na lewym brzegu w większości zamieszkują muzułmanie, zaś na prawym brzegu chrześcijanie. Tak jak kiedyś tak i dzisiaj Stary Most
Posiada jedną kopułę i minaret. Na placu przed meczetem budynek metresy (szkoły), fontanna (szadrwan) i mały cmentarz z kilkoma nagrobkami.
Zięć przebrany za Bośniaka - będzie zdjęcie rozwodowe.
