Spacer w części II zakończyliśmy na Rynku Wielkim w okolicy kościoła na km 2,9 trasy. W części III spaceru po zwiedzeniu kościoła św.Zygmunta  (na planie obiektów zaznaczony nr 11) ruszymy dalej z ok. 3,0 km trasy - poniżej mapki z obiektami i trasą.      Kto jest zmęczony może zakończyć wycieczkę na 3,0 km trasy.

Kościół zamyka południową pierzeję Rynku Wielkiego. Został wybudowany w latach 1493 - 1509 z kamienia piaskowego przez Odrowążów Szydłowieckich w miejscu drewnianego kościoła.

Najstarszy dokument pisany dla parafii św.Zygmunta pochodzi z 1401 roku i dotyczy pierwszego drewnianego kościoła erygowanego przez braci Jakuba i Sławka Odrowążów, którzy przyjęli później nazwisko Szydłowieckich.

 

Kościół drewniany stał w tym samym miejscu tj. w południowej pierzei Rynku Wielkiego. W roku 1493 Jakub Szydłowiecki rozpoczął budowę murowanej świątyni, którą dokończył jego brat Mikołaj Szydłowiecki - kasztelan radomski i podskarbi wielki koronny. Mikołaj Szydłowiecki ufundował również większość wyposażenia kościoła oraz dobudował od strony południowej kaplicę - nekropolię rodową. Na kościelnym placu, od strony północnej stoi pomnik Jana Pawła II postawiony w 2007 roku, gdzie postać jest trochę zniekształcona, przez co wywołuje liczną krytykę zwiedzających.

Tuż obok figura św.Jana Nepomucena która powstała prawdopodobnie w połowie XIX wieku, wiadomo tylko, że w 1900 roku była odrestaurowana. Kościół wybudowany z piaskowca szydłowieckiego jest orientowany tzn. prezbiterium usytuowane jest od strony wschodniej.

 

Do prezbiterium przylega od strony północnej gotycka zakrystia i skarbczyk, posiadająca tak jak cała bryła kościoła duże przypory.

W latach 1662 - 1661 na dwóch przyporach wyryto kamienne zegary słoneczne zachowane do dnia dzisiejszego - poniżej po lewej jeden z nich.

Nad nawą, na dwuspadowym dachu krytym czerwoną dachówką wybudowana w XVII wieku wieżyczka (sygnaturka). W roku 1914 sygnaturka i kopuła kruchty zachodniej została zestrzelona przez wojska austriackie, odbudowane w roku 1926 wg planów Stefana Szyllera - znanego architekta warszawskiego. 

Na archiwalnym zdjęciu  widać kościół św.Zygmunta zniszczony  w 1914 roku - bez sygnaturki i kopuły na kruchcie zachodniej. Dla porównania, obok zamieściłem zdjęcie wykonane w 2017 r.

 

Dla zainteresowanych, bardzo dużą oryginalną atrakcją mogą być wyryte w blokach piaskowca inskrypcje (graffiti) znajdujące się głównie po południowej stronie kościoła.

Jest ich ok. 100 szt i zawierają nazwiska, imiona i daty obwiedzione konturami budowli z chorągiewkami, część opatrzono krzyżami. Przypuszcza się , że zastępowały one płyty nagrobne mniej zamożnym parafianom chowanych na przykościelnym placu.

 

Z dat zawartych na inskrypcjach wynika że powstały na przełomie XVI - XVII wieku. Poniżej inskrypcje z 1674  oraz 1592 roku oraz napis upamiętniający Marcina Miecznika (Martinusa Gladiatora) z 1592 r.

Będąc na placu kościelnym warto zwrócić uwagę na wybudowaną w XVI wieku dzwonnicę (na planie obiektów zaznaczona nr 12), oraz piękną kruchtę od zachodniej strony kościoła z charakterystycznym baniastym hełmem i latarnią - oczywiście oba obiekty z kamienia szydłowieckiego

Kiedy w roku 1555 Mikołaj Radziwiłł "Czarny" przyjął kalwinizm, zamknął w 1564 kościół, jednak nie zamieniając go na kościół protestancki. Katolikom przywrócił świątynię jego syn Mikołaj Krzysztof  Radziwiłł  zwany "Sierotka". W swojej historii kościół był kilka razy niszczony, między innymi w czasie pożaru w 1876 roku czy podczas I i II wojny światowej - zawsze odbudowywany. W latach 2004-2006 zewnętrza elewacja kościoła została gruntownie odnowiona, odzyskując swój pierwotny wygląd.

Obecnie biskup namaszcza ołtarz, a pomocnicy biskupa tzw.prezbiterzy ściany kościoła.Miejsca namaszczeń oznaczano w różny sposób: przy pomocy kamiennych płyt, malowania na tynku lub oznaczania kinkietami na świece. Zacheuszki z kościoła św. Zygmunta, malowane na tynku mają jednakowy motyw w postaci koła z ornamentowym krzyżem w środku.

 

W środku rzuca się w oczy ołtarz główny wykonany w latach 1507 – 1510, ufundowany przez Albrychta Władysława Radziwiłła i jego żonę Annę Sapieżankę.W ółtarz jest wmontowany późnogotycki  tryptyk ukoronowania Najświętszej Marii Panny w otoczeniu aniołów. Z uwagi na bogactwo snycerki i malarstwa należy do najpiękniejszych i najcenniejszych późnorenesansowych  ołtarzy na Mazowszu.

Jak widać na zdjęciach ołtarz główny znajduje się w prezbiterium  posiadającym ciekawe sklepienie gwiaździste , którego szkic w skali 1:1 znajduje się na północnej ścianie nawy w okolicy chóru.

W prezbiterium na północnej ścianie umieszczony jest przepiękny późnogotycki poliptyk, przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny i sceny ewangeliczne, został wykonany w 1509 r. w warsztatach krakowskich.

 

Tak otwarte skrzydła poliptyku jak na zdjęciu dolnym ukazują, centralnie -  scenę główną Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zaś na czterech kwaterach po bokach są zilustrowane sceny: po lewej na dole - Opłakiwanie Chrystusa, po prawej na dole - Zmartwychwstanie, po lewej na górze - dwie postacie świętych męczennic, Agnieszki i Katarzyny Aleksandryjskiej, po prawej na górze - dwie postacie świętych męczennic, Barbary i Doroty.

Gdy zamkniemy widoczne na górnym zdjęciu skrzydła zewnętrzne widoczne są jedynie cztery kwatery skrzydłowe  z ośmioma postaciami świętych tzw.świadków Chrystusa ( po dwóch w kwaterze).

W prezbiterium, na ścianie północnej obok portalu wejściowego z metalowymi drzwiami do zakrystii znajduje się płyta nagrobna Mikołaja Szydłowieckiego z czerwonego marmuru węgierskiego wykonana przez Bartłomieja Berrecci, budowniczego kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.Jeszcze w XIX wieku nagrobek miał bogatą oprawę architektoniczno-rzeźbiarską o czym świadczą fragmenty wmurowane na murze ogrodzeniowym kościoła.

Boczne złocone ołtarze poświęcone są Matce Boskiej Szkaplerznej i św. Annie. Na zdjęciu dolnym widać ołtarze boczne oraz piękne sklepienie gwiaździste w prezbiterium.

 

Na ołtarzach bocznych można zauważyć opisywane wcześniej zacheuszki w formie koła z krzyżem - symbol namaszczenia ołtarzy (zdjęcie dolne)

W dużo szerszej i wyższej od prezbiterium nawie głównej widzimy, wyjątkowy jak na gotyk, płaski wykonany z desek modrzewiowych strop z polichromiami przedstawiającymi patrona kościoła, św.Zygmunta Króla w majestacie.

Polichromie na stropie wykonano w 1754 roku i przedstawiają one św.Zygmunta, Czterech Ewangelistów, Wniebowzięcie Matki Boskiej, św. Rocha, św. Kazimierza, Matkę Boską Szkaplerzną.

W nawie, na ścianie północnej znajduje się dwustronny nagrobek ostatniego Radziwiłła, który władał Szydłowcem i jego żony Marii (nie zostawili potomków). Na zewnętrznej ścianie kościoła umieszczono architektoniczną obudowę z tablicą inskrypcyjną, natomiast wewnątrz kościoła nagrobek z rzeźbą.

 

Na czarnym marmurowym cokole znajduje się piękna rzeźba kobiety z białego marmuru symbolizująca leżącą Ariadnę, sygnowana przez znanego rzeźbiarza Jakuba Monaldiego w 1795.

 

Nagrobek powstał na zamówienie ówczesnego proboszcza Józefa Gawdzickiego – brata zmarłej, jako swoisty dowód jego ambicji.

 

Otóż hr. Maria z Gawdzickich Radziwiłłowa, ukochana żona Mikołaja Radziwiłła, jako aktorka i córka kuchmistrza księcia Augusta Czartoryskiego, nie była godną partią dla magnata.

 

Książę, wbrew stanowisku rodziny i nie zważając na opinię środowiska, poślubił wybrankę swego serca, dając dowód, że miłość wszystko zwycięża, także śmierć.

 

Mówi o tym epitafium: „Xsiąże Mikołay Radziwiłł z Małżonką swoią Maryą z Gawdzickich Radziwiłłową iako nierozdzielni za życia tak nierozłączeni po śmierci w tym tu grobowcu spoczywają”.

 

Historia ich wielkiej miłości znalazła swoje odbicie w „Trędowatej” Heleny Mniszkówny. Z ciekawszych detali wyposażenia nawy jest renesansowy strop pod chórem z roku 1519 - 1532 z dobrze zachowanymi do dzisiaj rzeźbionymi i malowanymi rozetami w laurowych wieńcach, oraz droga krzyżowa umieszczona na ścianach.

Po stronie południowej nawy znajduje się kaplica Najświętszej Marii Panny wybudowana pierwotnie jako nekropolia Szydłowieckich. Budowę kaplicy rozpoczął Jakub Szydłowiecki, a dokończył jego brat Mikołaj. W ołtarzu kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Rodzicielki, sprowadzony z Flandrii. Nad wejściem do kaplicy NMP znajduje się rzeźbiony krucyfiks w otoczeniu aniołów zbierających do kielichów krew z ran Chrystusa.

Na jednej ścianie kaplicy Najświętszej Marii Panny ciekawe zestawienie obrazów przedstawiających polskich świętych kanonizowanych przez Papieża Jana II autorstwa Wojciecha Wdowskiego z Radomia.

Papież Jan Paweł II - 27 kwietnia 2014, w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, papież Franciszek podczas uroczystej mszy świętej na placu świętego Piotra przy koncelebrze emerytowanego papieża Benedykta XVI, bł. Jan Paweł II został ogłoszony świętym i włączony w poczet świętych Kościoła katolickiego.

 

św. Faustyna Kowalska,   św.Maksymilian Kolbe,   św.Urszula Ledóchowska

 

 

 

 

św.Albert Chmielowski,   św.Józef,Sabestian Bilczewski,  św.Rafał Kalinowski

 

 

 

 

 

 

św.Jadwiga Królowa Polski,       św.Jan z Dukli,      św.Kinga

 

 

 

 

Jan Paweł II w ciągu 26 lat trwania swego pontyfikatu wyniósł na ołtarze więcej świętych niż wszyscy poprzedni papieże od końca XVI wieku, ogromnie wzbogacając panteon świętych i błogosławionych czczonych przez katolików na całym świecie.

W szczególny sposób dotyczy to Polaków, których Kościół katolicki wskazał oficjalnie jako wzór świętości dla swoich wiernych. Do chwili, gdy Karol Wojtyła zasiadł na stolicy Piotrowej Kościół polski mógł się cieszyć zaledwie z 15 oficjalnie kanonizowanych świętych, za pontyfikatu Jana Pawła II natomiast wzbogacił się aż o 12 kolejnych osób. Jeśli chodzi o osoby beatyfikowane związane z naszym krajem to do 1978 r. ich grono składało się z 63 osób, natomiast Jan Paweł II wyniósł na ołtarze kolejnych 154 polskich błogosławionych.

 

Również w kaplicy Najświętszej Marii Panny, na ścianie wschodniej zobaczyć można przepiękny XVI-wieczny obraz i krucyfiks na tle płaskorzeźbionej panoramy Jerozolimy.

Na przedłużeniu chóru na ścianie zachodniej umieszczone są organy wykorzystywane również do celów koncertowych w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Kameralnej i Organowej.

Poza tym co pokazałem w tej fotorelacji, w kościele znajduje się wiele innych drobniejszych detali architektonicznych i wyposażenia wnętrza zasługujących na uwagę - zworniki i wsporniki z herbami rodowymi,portale, konfesjonały, ambona, obrazy itp. My kończymy wizytę w świątyni i idziemy dalej.

 

3,0 km trasy - ul. Zakościelna z tyłu kościoła św.Zygmunta. Można tu dojść schodkami bezpośrednio z placu kościelnego lub od strony ul. Kamiennej (ok. 50 m od niej). Warto tu zajrzeć chociażby dla ładnego widoku na kościół św. Zygmunta oraz dawną zabudowę uliczną. (zdjęcia dolne).

Od strony południowej kościoła istniał dawniej głęboki wąwóz, dlatego też dla wygody księży został zbudowany nad nim mostek prowadzący do plebanii. Źródła pisane podają, że już w 1801 roku istniał mostek - dzisiaj pod mostkiem przebiega ul. Zakościelna (zdjęcie górne).

3,2 km trasy - Skrzyżowanie ul. Kamiennej z ul. Folwarczną.Po przejściu skrzyżowania idziemy dalej ul. Kamienną. W tym miejscu warto spojrzeć do tyłu skąd przyszliśmy. Ładny widok na starą zabudowę ul Kamiennej  kontrastującą z obiektami murowanymi które niedawno odwiedziliśmy: wieża ratusza, kościół z dzwonnicą.

Kto  chce zobaczyć jeszcze szerszy widok musi skręcić w prawo w ul. Folwarczną i po ok. 100 metrach w okolicy mostu otwiera się widok na budynek dawnego młyna mechanicznego, ratusz, dzwonnicę i kościół - dwa zdjęcia dolne.

Wracamy do skrzyżowania i dalej wędrujemy ul. Kamienną.      

 

3,3 km trasy - Góra Trzech Krzyży (oznaczona na planie obiektów nr 13). Jest to wzniesienie przy ul. Kamiennej zwane przez miejscowych Małą Golgotą. Miejscowa tradycja wiąże to miejsce z panującymi w mieście zarazami, szczególnie w II połowie XVII wieku - żeby się chronić przed zarazą ludność postawiła na wzniesieniu trzy krzyże.

Wzniesienie znajduje się na wysokości 272 m n.p.m. ale jedynie ok. 8 m od poziomu ulicy Kamiennej  i jest sztucznym usypiskiem-hałdą.

 

Łatwo tu trafić - przy ul. Kamiennej prowadzącej na cmentarz komunalny ustawiono tablicę informacyjną z której dowiadujemy się że w tym miejscu znajdują się najstarsze ślady eksploatacji piaskowca szydłowieckiego.  

 

Badania historyków i geologów wskazują, że góra powstała wskutek nagromadzenia materiału odpadowego powstałego przy eksploatacji i obróbce piaskowców szydłowieckich w miejscu, gdzie znajdował się najstarszy kamieniołom szydłowiecki. Jeszcze dzisiaj można zauważyć otaczające hałdę dawne  wyrobiska zabudowane domami. Na jednym z najstarszych planów Szydłowca pochodzących z 1826 roku w tym miejscu geodeta miejski Jan Zawadzki zaznaczy istniejący kamieniołom.

Przy krzyżach  w ostatnich latach ustawiono figurę Matki Boskiej dłuta Aleksandra Majewskiego. Po wejściu na górę rozpościera się ładna panorama w kierunku Starego Miasta. Na zdjęciu poniżej patrząc od lewej widać: zamek, częściowo za drzewami stary młyn mechaniczny, renesansowy ratusz i gotycka bryła kościoła św. Zygmunta z dzwonnicą.

Ulicą kamienną dochodzimy do cmentarza komunalnego (na planie obiektów zaznaczony nr 14) który powstał krótko przed 1811 roku, kiedy to z przyczyn przepisów sanitarnych  zaprzestano pochówków wokół tutejszych świątyń.

 

3,4 km trasy - pierwsza brama wejściowa na cmentarz którą wchodzimy. Cmentarz szydłowiecki dokumentuje nie tylko historię ludzi, ale również ich pracę i kunszt. Spotkamy tu wiele nagrobków wykonanych z piaskowca szydłowieckiego, gdyż te okolice słynęły z wielu kamieniołomów z których wydobywano i przetwarzano ten materiał. Na cmentarzu znajduje się wiele nagrobków ukazujących kunszt tutejszych rzemieślników - oto kilka z nich:

 

Najstarsze nagrobki pochodzą z 1811 roku i z zasady tą datę uważa się za datę założenia cmentarza.

Na cmentarzu chowano również poległych w czasie powstania styczniowego z 1863 roku co upamiętnia nagrobek ustawiony przez społeczeństwo Szydłowca. Również nieznani żołnierze polegli w czasie I wojny światowej (1914-1920) mają swoją osobną kwaterę.

W środkowej części cmentarza wydzielony jest osobny obszar cmentarza wojennego 136 żołnierzy Wojska Polskiego, korpusu ochrony pogranicza, poległych za Ojczyznę 8 września 1939 roku w miejscowości Barak i w okolicy Szydłowca i żołnierzy Armii Krajowej poległych w latach okupacji.

3,8 km trasy - nieczynny kamieniołom "Podkowiński" (oznaczony na planie obiektów nr 19). Eksploatację surowca zaprzestano w latach 60 i 70 XX wieku. Kamieniołom Podkowiński znajduje się bezpośrednio przy ul.Kamiennej na wysokości nowej części cmentarza komunalnego.

Tu kończymy nasz spacer i wracamy do centrum Szydłowca. Jeżeli ktoś ma ochotę może wydłużyć wycieczkę do nieczynnego kamieniołomu "Pikiel". Poniżej mapka z trasą i odległością.

Po zobaczeniu nieczynnego kamieniołomu "Podkowiński" udajemy się ul. Kamienną  w kierunku południowym. Po ok. 100 metrach dochodzimy do ul. Majora Hubala.

 

Przechodzimy na drugą stronę. Mamy teraz do wyboru dwie polne drogi rozchodzące się w literę "V". prawą biegnie czerwony szlak, my idziemy drogą polną odchodzącą w lewo.  Po przejściu od skrzyżowania ok. 180 metrów skręcamy w ścieżkę do widocznego już kamieniołomu.

 

Obecnie na terenie Szydłowca pozostały trzy nieczynne od lat kamieniołomy, dwa z nich leżą blisko siebie i są to właśnie kamieniołom "Podkowiński" i "Pikiel". Nazwy obydwu wywodzą się od dawnych przedwojennych przedsiębiorców kamieniarskich. Trzeci z nieczynnych kamieniołomów "Polanki" leży dalej od miasta.

Rozporządzeniem wojewody radomskiego z dnia 18 kwietnia 1996r. nieczynne kamieniołomy zostały uznane za chronione prawem stanowiska dokumentacyjne. 

Eksploatację przerwano w latach 60 i 70 XX wieku. Występujące w nich piaskowce prezentują zjawiska odkładania osadów morskich. Widoczne w piaskowcach, zastygłe w kamieniu zmarszczki prądowe, ślady drobnej roślinności i odciśnięte pnie drzew wskazują na istnienie tu w jurze dolnej płytkiego zbiornika wodnego o wyraźnej obecności prądów morskich lub wpływającej do morza rzeki. Oba wyrobiska obecnie zalane są wodą o znacznej głębokości, od 6 do 8 m.

Myślę, że po zamieszczeniu tylu zdjęć z Szydłowca zachęcę chociaż kilka osób do jego odwiedzenia. Naprawdę warto, czas spędzony w tym pięknym miasteczku na pewno dostarczy dużo wrażeń.

 

Dziękuję miłej Pani z Informacji Turystycznej (mieszczącej się 20 mb. od ratusza) za udostępnienie mi wejścia do zamkniętych obiektów kościoła św.Zygmunta, wieży ratuszowej i cmentarza żydowskiego. Pozdrawiam.

 

 

 

 

 

Część I spaceru po Szydłowcu:  >Spacer po Szydłowcu cz.I - cmentarz żydowski,synagoga,zamek.muzeum instrumentów ludowych. 

 

Część II spaceru po Szydłowcu:   >Spacer po Szydłowcu cz.II - park zamkowy,rynek Wielki,ratusz,dom pod dębem. 

 

Powrót do strony głównej:  STRONA GŁÓWNA